Theo chân anh Lê Thế Nghĩa - cán bộ khuyến nông xã Vĩnh Thủy, chúng tôi tìm đến trang trại của anh Nguyễn Văn Quang, thôn Tân Thủy, một trong những nhà vườn đi tiên phong trong phong trào trồng thanh long theo hướng hữu cơ. Vừa dẫn chúng tôi đi thăm vườn thanh long của mình, anh Quang vừa chia sẻ: Cuối năm 2013, do ảnh hưởng của cơn bão Haiyan, gia đình anh bị gãy đổ gần 2 ha cao su. Sau bao ngày trăn trở suy nghĩ, đầu tháng 3 năm 2014, được sự hỗ trợ của Hội đồng Khoa học và Công nghệ huyện, anh bắt đầu trồng thử nghiệm 300 trụ thanh long ruột đỏ trên diện tích 3.500m2. Để nắm vững kỹ thuật, trước khi bắt tay vào trồng anh lặn lội tìm vào xã Triệu Trạch, huyện Triệu Phong – địa phương đầu tiên trong tỉnh trồng thành công loại cây này để học hỏi kỹ thuật. Đúc rút được một vài kinh nghiệm sau những lần đi học hỏi nhưng giai đoạn đầu bắt tay vào trồng, anh Quang vẫn gặp không ít khó khăn. Tuy nhiên, nhờ tính cần cù, chịu khó học hỏi, vừa làm vừa rút kinh nghiệm, sau hơn 1 năm trồng và chăm sóc, cây thanh long ruột đỏ đã tỏ ra thích nghi tốt với điều kiện khí hậu cũng như thổ nhưỡng ở đây, cây sinh trưởng phát triển ổn định, tỷ lệ đậu quả từ 80 - 90%. Bù đắp cho những nỗ lực của anh trong suốt 4 năm qua là những chuyến xe chở thanh long từ trang trại ra thị trường ngày càng đầy lên và đều đặn hơn. “Khi đó, việc trồng cây thanh long ruột đỏ này còn khá lạ lẫm đối với người dân trong vùng. Thời gian đầu do chưa có kinh nghiệm về cách trồng, chăm sóc nên quả nhỏ, mẫu mã không đẹp. Vừa làm vừa mày mò, tìm hiểu thêm kiến thức trồng và chăm sóc cây thanh long ruột đỏ về vận dụng vào thực tiễn, đến nay gia đình tôi đã có vườn thanh long ruột đỏ với số lượng 550 trụ cho thu hoạch ổn định. Mỗi năm cho sản lượng từ 4 – 5 tấn quả, thu lãi khoảng 60 – 70 triệu đồng/năm”, anh Quang cho hay.

Cây thanh long ruột đỏ sinh trưởng tốt trên vùng đất Vĩnh Thủy, huyện Vĩnh Linh

Không dừng lại ở đó, là nông dân thời đại mới, nhanh nhạy trong việc áp dụng các phương pháp sản xuất tiên tiến, anh Quang nhận thấy muốn mang lại hiệu quả bền vững thì không chỉ tính đến hiệu quả kinh tế trước mắt mà còn phải nghĩ đến việc sản xuất theo hướng an toàn, hữu cơ. Sau khi tìm hiểu, đầu năm 2018 anh quyết định chuyển toàn bộ vườn thanh long ruột đỏ của mình sang trồng theo hướng hữu cơ, sử dụng phân bón hữu cơ kết hợp với hệ thống tưới nước nhỏ giọt tự động có kiểm soát theo công nghệ Ixraen. Theo quan sát của chúng tôi, vườn thanh long của anh Quang tuân thủ nghiêm ngặt các tiêu chuẩn an toàn, tuyệt đối không sử dụng thuốc bảo vệ thực vật. Anh Quang cho biết: Mỗi trụ thanh long từ khi bắt đầu chăm sóc đến khi thu hoạch, anh bón 6 kg phân hữu cơ OBI-Ong biển, tính ra tiền phân bón đã mất 11.800 đồng, cao hơn gần gấp đôi so với sử dụng phân bón hóa học trước đây nhưng theo anh Quang đây là hướng sản xuất chủ đạo mà các nhà vườn phải hướng tới. Bởi đơn giản, sản xuất theo hướng hữu cơ cây sẽ khỏe hơn, chất lượng trái tốt hơn và đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm, không chỉ bán trong nước mà còn tạo đà cho quả thanh long có cơ hội xuất khẩu sang thị trường nước ngoài. Anh Quang nhận xét, từ khi trồng theo hướng hữu cơ, cây thanh long tươi tốt hơn hẳn, nuôi được nhiều quả hơn. Trước đây mỗi đợt quả anh chỉ dám để lại từ 10 – 12 quả/trụ, bây giờ anh để lại từ 20 – 30 quả/trụ mà quả thanh long vẫn phát triển tốt, quả ngọt hơn, vỏ dày hơn, thịt mềm hơn. Từ đầu tháng 5 âm lịch đến nay, anh đã thu hoạch được gần 3,5 tấn thanh long ruột đỏ, với giá bán tại vườn từ 30.000 – 35.000 đồng/kg, mang lại thu nhập hơn 100 triệu đồng. Dự kiến kết thúc vụ thanh long năm nay, anh thu hoạch khoảng 6 tấn quả. Đặc biệt nhờ trồng theo hướng hữu cơ nên thu hoạch đến đâu là có thương lái đến tận vườn thu mua.

Anh Nguyễn Văn Quang với niềm vui được mùa thanh long

Rời vườn thanh long của anh Quang, chúng tôi tìm đến vườn trồng thanh long của ông Lê Văn Định cũng ở thôn Tân Thủy, xã Vĩnh Thủy. Trao đổi với chúng tôi, ông Định cho biết, gia đình ông có 6 ha trồng cây cao su, tuy nhiên do giá cao su không ổn định nên năm 2014 ông quyết định chuyển gần 1 ha cao su sang trồng 700 trụ thanh long ruột đỏ với niềm tin sẽ làm giàu ngay trên mảnh vườn của mình. Theo ông Định, thanh long ruột đỏ không khó trồng, nhưng để đạt năng suất, sản lượng cao, mẫu mã đẹp thì trước khi trồng ông bón hỗn hợp phân hữu cơ vi sinh, khi thanh long đang cho trái kết hợp bón phân NPK và phân chuồng ủ hoai mục để giúp đất tơi xốp. Thường xuyên cắt tỉa những cành nhỏ, chỉ để lại cành chính mọc trên đầu trụ để trái thanh long to, đẹp. Thanh long trồng khoảng 8 tháng đến 1 năm là bắt đầu cho trái nhưng ở giai đoạn này cây còn nhỏ nên không để nhiều trái vì cây phát triển chưa ổn định. Từ năm thứ 2 trở đi thanh long bắt đầu cho sản lượng cao, ổn định. Nhờ áp dụng đúng kỹ thuật nên sản lượng vườn thanh long của gia đình ông Định từ 3 năm tuổi trở lên bình quân thu hoạch 6 – 7 tấn/năm, trừ chi phí ông thu lãi 70 – 80 triệu đồng.

Ông Định tâm sự, ngay khi bắt tay vào chuyển đổi sang trồng thanh long ruột đỏ ông đã quyết tâm sản xuất theo hướng an toàn. Theo đó, ngay từ khi mới bắt đầu trồng ông đã sử dụng chủ yếu là phân hữu cơ vi sinh, phân chuồng ủ hoai mục, hạn chế sử dụng phân bón hóa học cũng như thuốc bảo vệ thực vật. Riêng trong vụ thanh long 2018 này, ông chuyển sang trồng theo quy trình hữu cơ, chỉ sử dụng phân chuồng ủ hoai với với nấm đối kháng Tricoderma kết hợp với phân bón hữu cơ OBI-Ong biển. Theo ông Định, khi sản xuất theo quy trình hữu cơ, cây thanh long phát triển tốt hơn, chồi to khỏe; cành cứng, dài; rễ cây phát triển mạnh; tình trạng cây bị vàng lá, đốm lá đặc biệt là bệnh nấm “tắc kè” không thấy xuất hiện; sau khi thu hoạch cây không bị xuống cành, suy yếu. Nhờ mẫu mã đẹp, chất lượng trái ngon nên thanh long của ông Định rất được người tiêu dùng ưa chuộng, hiện “cung không đủ cầu”.

Ông Định lưu ý: Để cây thanh long không mất dinh dưỡng, tuổi thọ cao và chất lượng trái đáp ứng yêu cầu khách hàng, cần tránh để quá nhiều trái trên cây. Khi trái chín không neo trái, phải thu hoạch đúng ngày, quan trọng trái chín nhưng tia phải còn xanh.“Hiện tôi đang thu hoạch lứa thanh long ruột đỏ thứ 3 của năm 2018 này với sản lượng đạt gần 3 tấn. Nếu giá cả luôn giữ ở mức ổn định từ 25.000 – 40.000 đồng/kg như hiện nay thì tính ra kết thúc vụ thu hoạch năm 2018 này tôi sẽ “bỏ túi” trên 150 triệu đồng từ vườn thanh long ruột đỏ này”, ông Định vui vẻ cho biết.

Theo anh Lê Thế Nghĩa, cán bộ khuyến nông xã Vĩnh Thủy: Đến nay toàn xã đã có hơn 2.000 trụ thanh long ruột đỏ trên diện tích gần 2 ha. Tuy mới phát triển nhưng cây thanh long ruột đỏ đã chứng tỏ là loại cây trồng phù hợp với điều kiện thổ nhưỡng ở địa phương. Hiện nay, đầu ra của quả thanh long ruột đỏ  ổn định, mang lại hiệu quả kinh tế cao hơn so với các cây trồng khác. Qua so sánh cho thấy, quả thanh long ruột đỏ ở địa phương chất lượng và có mùi vị thơm ngon hơn các nơi khác. Đây là cây trồng lâu năm, khoảng 10 – 20 năm sau mới phải trồng lại, là giống cây không kén đất, không đòi hỏi nhiều nước. Đặc biệt, sau khi trồng 1 năm đã bắt đầu cho quả với nhiều đợt trong năm. Từ năm thứ hai trở đi, năng suất quả cao gấp đôi năm thứ nhất, đến năm thứ ba sẽ gấp 3 lần và bắt đầu ổn định về năng suất. UBND xã Vĩnh Thủy đã hỗ trợ bà con nông dân thành lập Hợp tác xã Tây Vĩnh Thủy tập hợp các hộ trồng cây ăn quả trên địa bàn thôn Tân Thủy. Đây là nơi để các hội viên thường xuyên sinh hoạt để học tập, trao đổi kinh nghiệm, giúp đỡ nhau về vốn, cây giống; giám sát lẫn nhau chỉ được sử dụng phân hữu cơ và các chế phẩm vi sinh, hạn chế tối đa sử dụng phân vô cơ và thuốc bảo vệ thực vật, tuân thủ nghiêm các tiêu chuẩn của VietGAP, quy trình hữu cơ.

Có thể nói, cùng với các loại cây trồng lâu năm khác như hồ tiêu, cao su, cây ăn quả... thì hiện nay cây thanh long ruột đỏ đang mở ra một hướng đi mới trong phát triển kinh tế cho các hộ gia đình ở xã Vĩnh Thủy nói riêng và huyện Vĩnh Linh nói chung, đặc biệt trên các diện tích gò đồi, đất hoang hóa, bạc màu hoặc thực hiện cải tạo vườn tạp nhằm nâng cao hiệu quả sản xuất, tạo nguồn thu nhập cao và ổn định cho nông dân. Trong thời gian tới, UBND xã sẽ cùng với các cơ quan chuyên môn, các ban ngành chức năng tiếp tục tập huấn, hướng dẫn kỹ thuật cho bà con nông dân để không chỉ cho năng suất cao mà còn tạo ra sản phẩm sạch, bảo vệ sức khỏe cho người tiêu dùng. Đồng thời hỗ trợ HTX đăng ký nhãn hiệu hàng hóa để tạo thương hiệu, nâng cao giá trị sản phẩm, tăng thu nhập cho bà con.

Thục Quyên