Đây là giải pháp được Hội đồng khoa học chấm điểm tại Hội thi Sáng tạo kỹ thuật tỉnh Gia Lai lần thứ VII (2014-2015) (Hội thi) đánh giá cao trong việc tháo gỡ những bế tắc hiện nay trong việc phát triển cây cao su trên rừng khộp làm đau đầu các nhà quản lý cũng như kỹ thuật là hiện tượng cây cao su dễ chết vào mùa khô và đổ ngã hàng loạt trong mùa mưa khi có lốc lớn… Giải pháp đoạt giải Nhì trong Hội thi.

Công ty TNHH MTV Cao su Chư Păh (Công ty) là đơn vị thành viên thuộc tập đoàn Công nghiệp Cao su Việt Nam, đứng chân trên địa bàn 3 huyện: Chư Păh, Ia Grai, Chư Prông và vùng ven Tp. Pleiku. Trong số 14.000 ha cao su hiện có của Công ty thì có gần 2.173 ha trồng trên đất rừng khộp (thuộc diện tích rừng nghèo chuyển sang trồng cây cao su). Thực tế cây cao su trồng trên đất rừng khộp từ năm 2010-2012 của Công ty trong thời gian kiến thiết cơ bản đã xảy ra hiện tượng cây cao su qua mùa nắng năm 2011 bị khô ngọn và chết rải rác khoảng 5.500 cây làm thiệt hại cho Công ty khoảng 720 triệu đồng. Nhiều diện tích trồng cao su trên rừng khộp khác đã bị đổ ngã hành loạt khi gặp lốc xoáy trong mùa mưa.

Là một người rất tâm huyết với cây cao su, tham gia trong ngành cao su hơn 30 năm và đã có nhiều nghiên cứu khoa học về cây trồng, các chuyên đề về cây cao su… Không chịu bó tay trước sự việc trên, TS. Lê Đức Tánh đã mày mò nghiên cứu và phát hiện đất rừng khộp có giới hạn về độ dày tầng đất canh tác do có lớp Laterite mỏng cách mặt đất khoảng 60-90 cm. Trong khi đó, khi trồng mới theo quy trình kỹ thuật hố đào có độ sâu tối đa 70cm, không vượt qua được tầng đất Laterite nên rễ cây cao su không đâm xuyên qua được để hút nước và muối khoáng nên cây sẽ bị chết vào mùa khô. Rễ cây không đâm xuyên qua lớp Laterite sẽ bị đỗ ngã trong mùa mưa. 

Từ cái khó ló cái khôn, TS. Tánh đã nảy ra sáng kiến là phải đào hố phụ cho cây cao su thiết kế cơ bản. Hố phụ hai bên cây cao su, phải sâu và rộng hơn để phá vỡ hoàn toàn lớp Laterite để rễ cây phát triển ăn sâu xuống tầng đất phía dưới chuyển được nước, muối khoáng và chất dinh dưỡng nuôi cây. Hai hố hai bên rễ cây phát triển cân đối thì cây cũng sinh trưởng cân đối không bị đỗ ngã.

Có ý tưởng, TS. Tánh nhanh chóng triển khai làm thực nghiệm ngay. Công ty đã triển khai trên 44,66 ha tại nông trường Cao su Thanh niên Ia Mơr trên diện tích trồng mới năm 2010. Có 5 hàng với 512 cây đối chứng và 117 hàng với 7.804 cây thực nghiệm.

Quy trình đào hố phụ: Tiến hành đào phá vỡ đất chặt bì, đào sâu quá tầng Laterite treo và tầng đất cát trắng ở vị trí giữa hai hàng cây, cách cây cao su phía ngoài theo hình chiếu tán lá. Vị trí đào hố có thể nằm trên rãnh đường cày vun luống hàng cao su. Nếu vườn nào tán nằm ra ngoài rãnh thì phải đào dịch về phía bên trong của rãnh, tiếp giáp với vị trí mép ngoài của luống cày lên líp. Khi đào tránh không được đào về phía bên ngoài luống cày làm rễ cây không vươn qua được để đi xuống hố phụ; dùng máy múc 03, múc hố với chiều dài 1,2 m, rộng 50-60 cm, sâu 1-1,2m tùy vào độ dày tầng Laterite của từng hố; sau khi đào xong, dùng lớp đất mặt để lấp hố, tiếp theo bón 5 kg phân vi sinh/hố và cắt cỏ ép xanh đầy hố; thời gian đào vào tháng 9 năm 2013. Tiến hành bón phân và ép xanh trong 2 năm.

Kết quả: Khu vực đào hố phụ bộ rễ của cây phát triển tốt, phân bố đều ở độ sâu 50-60 cm và có xu hướng ăn sâu hơn. Trong khi đó khu vực không đào hố phụ bộ rễ chỉ phân bố ở độ sâu 40 cm, gặp lớp Laterite thì ăn ngang thành chùm. Nhìn tổng quan cây có đào hố phụ có tán lá xòe rộng, lá dày và xanh hơn so với khu vực không đào hố. Tiến hành đo vanh thân cây cho thấy: sau 20 tháng đào hố phụ vanh cây bình quân tăng 36% so với ban đầu, vùng không đào hố phụ chỉ tăng 30,6%. Đạt kết quả khả quan, Công ty xác định vườn cây có đào hố phụ sẽ rút ngắn 01 năm kiến thiết cơ bản, sớm đưa vào khai thác. Mỗi năm kiến thiết cơ bản mất 6 triệu đồng/ha bù được công đào hố và bón phân mà cây lại không bị chết và đỗ ngã. Hiện nay, Công ty đang tiếp tục đào hố phụ cho trên 2.128 ha cao su trên đất rừng không khộp còn lại.

Đây là giải pháp cứu cánh cho cây cao su đã trồng trên đất rừng khộp, không phải giải bài toán khó là có nên chặt bỏ, chuyển đổi sang trồng các loại cây trồng khác thích hợp hơn. Cũng là giải pháp để cải tiến quy trình kỹ thuật cho việc trồng mới cây cao su trên đất rừng khộp là phải đào hố sâu hơn những vùng đất khác để cây cao su phát triển bền vững, tránh phải đào hố phụ tốn kém.

 Hương Trà