Góp phần thực hiện Đề án, Trung tâm Khuyến nông Quốc gia đã xây dựng và được Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường) phê duyệt dự án Khuyến nông Trung ương “Xây dựng mô hình canh tác lúa giảm phát thải phục vụ phát triển bền vững vùng nguyên liệu lúa gạo xuất khẩu của Đồng bằng sông Cửu Long”. Dự án do Công ty cổ phần phân bón Bình Điền chủ trì thực hiện trong giai đoạn 2024-2025. Mục tiêu của dự án là áp dụng quy trình kỹ thuật sản xuất lúa chất lượng cao và giảm phát thải, nhằm giảm chi phí sản xuất, tăng hiệu quả kinh tế, tạo ra sản phẩm gạo phục vụ xuất khẩu và nâng cao tính cạnh tranh trên thị trường. Đồng thời, dự án còn hướng đến xây dựng và phát triển bền vững vùng nguyên liệu, liên kết sản xuất và tiêu thụ lúa giữa nông dân, hợp tác xã và doanh nghiệp xuất khẩu.

    Vụ Đông Xuân 2024-2025, mặc dù các địa phương phải gieo sạ trễ hơn so với mọi năm do điều kiện thời tiết đầu vụ bất lợi, Công ty Cổ phần Phân bón Bình Điền đã cùng Trung tâm Khuyến nông/Dịch vụ nông nghiệp các tỉnh triển khai xây dựng được 6 mô hình tại bốn tỉnh: Đồng Tháp, Kiên Giang, Cần Thơ, Sóc Trăng, quy mô mỗi mô hình là 50 héc-ta. Tổng diện tích thực hiện trong vụ đông xuân là 300 héc-ta. Các mô hình được thực hiện tại các hợp tác xã nằm trong kế hoạch đăng ký của đề án 1 triệu héc-ta của các tỉnh. Một số mô hình được thực hiện tại các hợp tác xã trọng điểm có quy mô diện tích lớn và tổ chức sản xuất khá bài bản. Bên cạnh đó, một số mô hình triển khai tại vùng đồng bào Khmer nên công tác vận động, tổ chức gặp nhiều khó khăn, bà con nông dân còn khá lo lắng khi áp dụng kỹ thuật mới như giảm lượng giống, áp dụng sạ cụm bón vùi phân, giảm lượng phân bón, quản lý dịch hại tổng hợp hay rút nước trong vụ... Tuy nhiên đến thời điểm thu hoạch, các mô hình đều đạt kết quả tốt, bà con nông dân rất phấn khởi.

    Các giải pháp kỹ thuật cốt lõi trong mô hình bao gồm chuẩn bị đất kỹ lưỡng, bón phân lót để tăng pH, đánh rãnh nước thoát phèn đối với các vùng đất phèn. Lượng giống gieo sạ đã được giảm đáng kể, bình quân chỉ còn 70 kg/ha (giảm 30% đến 55% so với đại trà) thông qua áp dụng máy sạ cụm hoặc kết hợp sạ cụm với vùi phân. Về phân bón, mô hình sử dụng phân bón chuyên dùng Đầu Trâu và đã giảm được lượng NPK nguyên chất so với đại trà (giảm 41,8 kg N, 22,7 kg P2O5 và 16,1 kg K2O). Đặc biệt, mô hình thực hiện tốt việc quản lý rút nước từ 2 đến 4 lần trong vụ, trong đó giai đoạn 30-40 ngày và trước thu hoạch áp dụng rút nước 100% diện tích.

    Ông Trần Thái Nghiêm, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường thành phố Cần Thơ cho biết, mặc dù thời tiết đầu vụ bất lợi, song đến thời điểm này, mô hình đã đạt kết quả thắng lợi. Cái được lớn nhất là các ruộng đã giảm được khoảng hơn 20% lượng phân bón hóa học và giảm được khoảng từ hai tới ba lần phun thuốc bảo vệ thực vật.

    Kết quả thực hiện mô hình vụ đông xuân như sau: 

    Về năng suất, các mô hình đạt năng suất thực tế thu hoạch từ 6,8 đến 10,1 tấn lúa/1 ha, vượt mục tiêu dự án từ 9,1% đến 38,8%. Trong đó, một số mô hình đạt trên 8 tấn/ha, cá biệt có mô hình đạt trên10 tấn/ha.

    Về hiệu quả kinh tế, chi phí sản xuất giảm nhờ giảm lượng giống, phân bón, và giảm từ hai đến ba lần phun thuốc bảo vệ thực vật. Lợi nhuận bình quân các mô hình đạt rất cao, 37,2 triệu đồng/ha, so với mức 29,7 triệu đồng/ha của sản xuất đại trà. Tỷ suất lợi nhuận trong mô hình đã tăng đến 42% và hiệu quả kinh tế đạt trên 30%. Nông dân ghi nhận mô hình giảm sâu rầy và lúa nuôi gạo tốt nhờ phân bón chuyên dùng.

    Bên cạnh lợi ích kinh tế, mô hình còn mang lại hiệu quả môi trường rõ rệt. Qua tính toán số liệu phát thải, những cánh đồng thực hiện mô hình đã giúp giảm lượng phát thải so với sản xuất đại trà khoảng 8 tấn CO2 quy đổi trên 1 héc-ta. Để đảm bảo đầu ra, 100% diện tích mô hình đã được tổ chức liên kết tiêu thụ, giúp nông dân yên tâm. Công ty Bình Điền còn cung cấp miễn phí phân bón Đầu Trâu Bio Canxi để tăng pH và xử lý rơm rạ trên đồng, cùng với sự tham gia đồng hành của các doanh nghiệp liên kết khác như Sài Gòn Kim Hồng, Vinariz, May Phan Tấn, Tân Long.

    Về công tác tuyên truyền và chuyển giao kỹ thuật, các tỉnh đã tổ chức 16 lớp tập huấn với trên 660 lượt nông dân tham gia, cùng khoảng 1.000 lượt nông dân tham gia hội thảo tổng kết. Đơn vị chủ trì cũng thực hiện nhiều hoạt động truyền thông, bao gồm ba phóng sự, in ấn 4.850 sổ tay hướng dẫn và trên 50 tin bài trên các phương tiện truyền thông.

    Kết quả đạt được của dự án trong vụ Đông Xuân 2024-2025 đã thay đổi nhận thức của nhiều bà con nông dân, vốn quen với tập quán sản xuất truyền thống, và mang lại hiệu quả tích cực về cả kinh tế lẫn môi trường. Thành công này tạo niềm tin vững chắc để tiếp tục triển khai dự án trong vụ Hè Thu 2025 tại năm tỉnh: Cần Thơ, Kiên Giang, Sóc Trăng, Đồng Tháp, Trà Vinh. Ý nghĩa của hoạt động này không chỉ dừng lại ở việc tăng lợi nhuận cho người nông dân mà còn khẳng định khả năng ứng dụng các giải pháp canh tác lúa bền vững, hiệu quả và giảm phát thải khí nhà kính một cách bài bản, góp phần thúc đẩy thực hiện thành công Đề án 1 triệu héc-ta lúa tại ĐBSCL.

BBT