Tuy nhiên, hoạt động sản xuất nông nghiệp nói chung, sản xuất lúa nói riêng của thành phố đang đối mặt với nhiều thách thức lớn như biến đổi khí hậu, hạn hán, xâm nhập mặn, áp lực dịch hại, chi phí phân bón, vật tư đầu vào ngày càng cao… Điều này cho thấy cần thiết phải tổ chức lại sản xuất ngành hàng lúa gạo nhằm nâng cao giá trị gia tăng trong toàn chuỗi và bảo đảm phát triển bền vững.

Để góp phần thực hiện Đề án “Phát triển bền vững một triệu héc-ta chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng đồng bằng sông Cửu Long”, vụ đông xuân 2024-2025, Trung tâm Dịch vụ Nông nghiệp thành phố Cần Thơ đã triển khai mô hình canh tác lúa giảm phát thải thuộc dự án khuyến nông Trung ương do Công ty Cổ phần Phân bón Bình Điền chủ trì. Mô hình có sự phối hợp của Phòng nông nghiệp và phát triển nông thôn huyện Cờ Đỏ, Trạm Khuyến nông, Hợp tác xã nông nghiệp Tiến Dũng cùng các công ty, doanh nghiệp liên kết bao tiêu đầu ra, cửa hàng cung ứng vật tư đầu vào.

Mô hình được triển khai tại Hợp tác xã Tiến Dũng (ấp Thạnh Hưng, xã Thạnh Phú, huyện Cờ Đỏ, thành phố Cần Thơ) với 20 hộ dân tham gia. Mục tiêu chính là xây dựng mô hình sản xuất lúa chất lượng cao trên tổng diện tích 50 ha, với yêu cầu giảm chi phí đầu vào tối thiểu 15% và đạt năng suất bình quân từ 6,2 tấn/ha trở lên. Đồng thời, mô hình ứng dụng thiết bị máy cuốn thu gom rơm rạ và sử dụng vi sinh xử lý rơm rạ trên đồng. Mục tiêu là tăng hiệu quả kinh tế từ 15% trở lên so với sản xuất đại trà thông qua liên kết tiêu thụ sản phẩm. Về mặt kỹ thuật, các mô hình sẽ áp dụng cơ giới hóa gieo sạ để giảm lượng giống không cao hơn 70 kg/ha đối với lúa sạ cụm, kết hợp phương pháp sạ cụm với vùi phân nhằm tăng hiệu quả sử dụng phân bón, đồng thời ứng dụng tiến bộ kỹ thuật theo quy trình canh tác lúa tổng hợp thích ứng với biến đổi khí hậu.

Ông Mai Nam – Phó giám đốc Trung tâm Dịch vụ Nông nghiệp thành phố Cần Thơ cho biết, khi bà con nông dân canh tác theo tập quán thường sử dụng lượng giống lúa, phân bón và thuốc bảo vệ thực vật nhiều, đồng thời việc vùi rơm rạ ngay tại ruộng dẫn đến tình trạng ngộ độc hữu cơ cho vụ tiếp theo. Mục tiêu của thành phố Cần Thơ khi tham gia dự án khuyến nông Trung ương là hình thành một vùng lúa chuyên canh chất lượng cao, phát thải thấp, đồng thời mang lại hiệu quả kinh tế cao hơn cho nông dân. Bên cạnh diện tích thực hiện mô hình này, thành phố Cần Thơ cũng chuẩn bị kinh phí để xây dựng thêm nhiều mô hình khác như 15 ha tại Hợp tác xã Đức Đạt (xã Thới Xuân, huyện Cờ Đỏ), 15 ha tại xã Trường Xuân (huyện Thới Lai), 20 ha tại xã Đông Thuận (huyện Thới Lai), 20 ha tại xã Đông Thạnh (huyện Thới Lai), và 20 ha tại xã Thạnh Quới (huyện Vĩnh Thạnh)…

Nhằm chuyển giao quy trình kỹ thuật cho bà con nông dân, Trung tâm Dịch vụ Nông nghiệp đã tổ chức 66 lớp tập huấn cho nông dân và cán bộ kỹ thuật tại địa phương. Đặc biệt, cán bộ khuyến nông của ba huyện Cờ Đỏ, Thới Lai, Vĩnh Thạnh cũng được tập huấn chuyển giao quy trình kỹ thuật để hỗ trợ bà con áp dụng vào thực tế sản xuất. Ngoài ra cũng đã tổ chức hai lớp tập huấn cho 60 nông dân, kết hợp hướng dẫn ghi chép sổ tay điện tử của công ty VNPT và quy trình sử dụng phân chuyên dùng của Công ty Cổ phần Phân bón Bình Điền.

Các ruộng trồng và mô hình trình diễn đều sử dụng lúa giống Đài Thơm 8 cấp xác nhận 1. Ba nghiệm thức trong mô hình áp dụng lượng giống 70 kg/ha thông qua phương pháp sạ cụm và sạ drone, giúp tiết kiệm được 80 kg giống/ha so với nghiệm thức ngoài mô hình (sử dụng 154 kg/ha theo phương pháp sạ lan truyền thống). Các hộ thực hiện đúng 4 lần rút nước theo lịch trình quản lý nước khô ướt xen kẽ (AWD) nhằm làm giảm phát thải khí nhà kính. Việc sử dụng phân chuyên dùng của Công ty Cổ phần Phân Bón Bình Điền theo quy trình giúp cung cấp đủ dinh dưỡng cho cây lúa, hạn chế đổ ngã và giúp cây sinh trưởng tốt nhờ có vi lượng. Việc giảm lượng phân đạm còn giúp hạn chế tối đa khả năng phát sinh và gây hại của sâu bệnh, từ đó giảm được lượng thuốc bảo vệ thực vật và giảm chi phí sản xuất. Quan trọng là các biện pháp này giúp tăng năng suất, tăng lợi nhuận và phẩm chất hạt gạo cho nông dân. Việc xử lý rơm rạ sau thu hoạch được thực hiện đồng loạt bằng cách sử dụng máy hút rơm khỏi đồng ruộng, phun chế phẩm vi sinh để phân hủy gốc rạ, kết hợp với máy xới khô. Biện pháp này giúp phân hủy rơm rạ, trả lại dinh dưỡng cho đất, đồng thời cắt đi nguồn sâu rầybệnh và giảm phát thải khí nhà kính.

leftcenterrightdel
Nông dân Cần Thơ đã xây dựng được cánh đồng lúa chất lượng cao trên mảnh đất của mình

Ông Mai Nam chia sẻ, dự án thực hiện tại Cần Thơ đã nhận được sự hưởng ứng của bà con nông dân với số lượng đăng ký tham gia rất cao, do vậy các đơn vị phải rà soát và lựa chọn lại các hộ đủ điều kiện. Ngay tại Hợp tác xã Tiến Dũng, bà con đã đăng ký đồng loạt 100% việc áp dụng sạ cụm và vùi phân. Điều đầu tiên bà con đạt được là đã xây dựng được cánh đồng lúa chất lượng cao trên mảnh đất của mình, thông qua việc áp dụng đồng bộ các giải pháp kỹ thuật như giảm giống, tưới ngập khô xen kẽ, đưa rơm ra khỏi đồng ruộng… Về hiệu quả kinh tế, năng suất lúa tăng, chi phí giảm nên thu nhập của nông dân tăng lên. Về mặt môi trường, Viện Nghiên cứu Lúa Quốc tế IRRI đã đo đếm khí phát thải và xác định mô hình đã giảm từ 2 đến 6 tấn CO2 quy đổi/ha. Ngành nông nghiệp Cần Thơ mong muốn xây dựng được hệ sinh thái doanh nghiệp, trong đó có doanh nghiệp thu mua lúa gạo, doanh nghiệp cung cấp đầu vào như giống, phân bón, thuốc bảo vệ thực vật và dịch vụ cơ giới để hỗ trợ bà con thực hiện thành công mô hình.

Có thể thấy, sản xuất lúa gạo tại thành phố Cần Thơ đang chuyển đổi mạnh mẽ từ tập quán canh tác truyền thống sang phương thức canh tác hiện đại, gắn với mục tiêu trồng lúa chất lượng cao và phát thải thấp. Sự chuyển đổi này hướng đến sự phát triển bền vững trước sự biến động của nền kinh tế thị trường. Hiện nay, hầu hết các mô hình của dự án đều được bao tiêu đầu ra, giúp bà con nông dân rất yên tâm chăm lo sản xuất.

Với sự chung tay hỗ trợ từ ngành chức năng, cùng sự đồng tâm hợp lực của nông dân và doanh nghiệp, một chuỗi liên kết bền chặt đã được tạo ra, khẳng định hiệu quả và lan tỏa ra khắp các địa phương trồng lúa chủ lực của thành phố, nơi thành phố cam kết vẫn đồng hành cùng nhà nông.

BBT