Quảng Trị: Cưa đốn – giải pháp phục hồi vườn cà phê già cỗi

Diện tích trồng cà phê ở huyện Hướng Hóa khoảng hơn 5.300 ha, tập trung phần lớn ở các xã: Hướng Phùng, Hướng Tân, Hướng Linh, Tân Hợp, Tân Liên và thị trấn Khe Sanh. Giá trị kinh tế hàng năm từ cây cà phê mang lại cho người dân nơi đây khoảng 300 tỷ đồng, nhờ vậy đã góp phần ổn định và nâng cao đời sống của người dân trên địa bàn huyện, đặc biệt là người dân tộc thiểu số Pa Cô, Vân Kiều. Tuy nhiên, hiện nay hơn một nửa số diện tích cà phê có tuổi đời trên 12 năm, đây là những cây cà phê già cỗi, năng suất và chất lượng đều giảm rõ rệt, cần được phục hồi.

Với mục tiêu phát triển sinh kế ổn định cho đồng bào dân tộc thiểu số tại huyện Hướng Hóa, năm 2018, 2019, Trung tâm Khuyến nông tỉnh Quảng Trị đã phối hợp với dự án EMEE triển khai mô hình cưa đốn phục hồi vườn cà phê già cỗi trên cây cà phê chè, tại xã Hướng Phùng, huyện Hướng Hóa. Sau hơn một năm triển khai thực hiện, mô hình đã mang lại những kết quả rất khả quan.

Gia đình chị Trần Thị Minh ở thôn Doa Cũ, xã Hướng Phùng có 0,5ha cà phê chè, có thời gian kinh doanh 13 năm. Do vườn cà phê đã già cỗi nên sức đề kháng của cây yếu, sâu bệnh nhiều, năng suất cũng giảm dần. Gia đình chị định phá bỏ trồng mới nhưng chí phí cho hoạt động này khá tốn kém. Được dự án chọn làm mô hình trình diễn, gia đình chị Minh đã nhiệt tình tham gia. Khi áp dụng kỹ thuật mới “cưa đốn” vào vườn cà phê, cán bộ kỹ thật Trung tâm Khuyến nông tỉnh đã hướng dẫn theo kiểu “cầm tay chỉ việc” từng công đoạn.

Theo thạc  sỹ Nguyễn Thanh Tùng – cán bộ Trung tâm Khuyến nông tỉnh, cưa đốn nhằm cải tạo, làm trẻ hóa cơ bản vườn cà phê già cỗi. Có thể tiến hành cưa đốn ở vườn cà phê có độ tuổi từ 10-12 năm trở đi, bộ rễ còn khỏe nhưng năng suất thấp. Thời gian cưa đốn thường tiến hành trong tháng 1- 2 hàng năm. Cây cà phê già cỗi được cưa toàn bộ thân, chỉ để lại đoạn gốc cách mặt đất 15 – 20 cm; mặt cắt xiên 45 độ theo hướng Nam, nhằm tránh hướng gió mùa Đông Bắc và Tây Nam. Sau khi cưa xong cần thu dọn sạch vườn cây, rải vôi khử trùng; cuốc toàn bộ mặt đất trong vườn, cách gốc cây cà phê khoảng 30 cm, nhằm cắt đứt rễ già, tạo rễ mới phát triển. Sau khi cưa đốn phải tăng cường bón phân vào các thời điểm đầu mùa mưa (tháng 4 – 5), giữa mùa mưa (tháng 7 – 8) và cuối mùa mưa (tháng 10 – 11) để cung cấp đầy đủ dinh dưỡng cho nhu cầu của cây, giúp cây phát triển tốt.

Nhờ sự hướng dẫn nhiệt tình của cán bộ kỹ thuật và sự ham học hỏi của chị Minh, đến nay sau 13 tháng triển khai, vườn cà phê của gia đình chị đã sinh trưởng, phát triển tốt, chiều cao cây bình quân 1,4 m, bộ tán rộng và đường kính khoảng 1,2 m. Tại thời điểm này, huyện Hướng Hóa đang trong giai đoạn mùa khô hạn nhưng cây có sức sống cao, bộ lá xanh và cho 8-12 cặp cành cấp 1, không có tình trạng sâu bệnh xảy ra. Hiện nay, cây cà phê đã bắt đầu cho quả bói và tỷ lệ quả nhiều, dự kiến năng suất thu bói sẽ đạt 6-8 tấn/ha, qua năm thứ 3, năng suất sẽ cao hơn.

Dẫn chúng tôi đi thăm vườn cà phê, chị Minh vui vẻ nói: “Tôi thấy đây là một kỹ thuật hay, áp dụng kỹ thuật này, cây cưa đốn có bộ rễ hoàn thiện ngay từ đầu, đã quen với đất nên cây vẫn phát triển tốt. Ngoài ra, trong quá trình phục hồi vườn cà phê, gia đình tôi đã áp dụng các kỹ thuật trồng xen canh cây hoa màu ngắn ngày để tăng thu nhập và cung cấp dinh dưỡng cho vườn cà phê. Vụ vừa rồi, gia đình tôi đã thu được 3 triệu đồng từ việc trồng lạc xen vào vườn cà phê”.

Đánh giá về mô hình, ông Trần Cẩn - Phó Giám đốc Trung tâm Khuyến nông tỉnh cho biết: Mô hình cưa đốn phục hồi vườn cà phê già cỗi trên cây cà phê chè bước đầu cho thấy hiệu quả thiết thực, đã làm giảm thời gian canh tác, mức đầu tư thấp hơn. “Trong điều kiện cây cà phê già cỗi, đã có thời gian kinh doanh từ 10 - 12 năm, cho năng suất thấp, chất lượng kém, nhiều sâu bệnh phát sinh, canh tác không hiệu quả,... thì việc áp dụng quy trình kỹ thuật cưa đốn trẻ hóa là cách làm dễ áp dụng, dễ đầu tư và giúp cây sinh trưởng, phát triển tốt, chống chịu sâu bệnh hại, nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm. Sau 3 năm cải tạo, năng suất cà phê sẽ tăng gấp 3 - 3,5 lần so với năng suất cà phê già và bằng 80 - 90% năng suất cà phê trồng mới đưa vào khai thác ổn định. Sau khi cải tạo có thể thu hoạch thêm trong vòng 7 - 8 năm mới phải thay thế” ông Cẩn nói.

Ông Hà Ngọc Anh Dũng - Chủ tịch Hội nông dân xã Hướng Phùng, huyện Hướng Hóa cho biết: Ủy ban nhân dân xã đánh giá rất cao về hiệu quả mang lại từ mô hình cưa đốn phục hồi vườn cà phê già cỗi trên cây cà phê chè. Thông qua việc triển khai mô hình đã giúp cho địa phương và đặc biệt là đông đảo bà con nông dân canh tác cà phê tại xã Hướng Phùng nhìn nhận và khẳng định được hiệu quả của kỹ thuật cưa đốn phục hồi vườn cà phê già cỗi. Trong thời gian tới, Hội nông dân xã sẽ tuyên truyền, vận động nông dân đến tham quan, học tập và áp dụng vào các vườn cà phê già cỗi, nhằm nâng cao thu nhập, tăng hiệu quả kinh tế.

Phan Việt Toàn

Trung tâm Khuyến nông Quảng Trị