Từ tháng 02 năm 2022, Trung tâm Khuyến nông Lâm Đồng phối hợp với Trung tâm Nông nghiệp huyện Bảo Lâm tiến hành khảo sát và lựa chọn cơ sở nuôi ong Lê Thị Minh Hương ở xã Lộc Đức, huyện Bảo Lâm, tỉnh Lâm Đồng để thực hiện mô hình. Chủ cơ sở, bà Lê Thị Minh Hương là người có kinh nghiệm nhiều năm nuôi ong ngoại thùng đơn (loại thùng 1 tầng) theo phương pháp truyền thống. Cơ sở được hỗ trợ 70% đàn ong giống và vật tư nuôi ong, 30% do cơ sở góp vốn đối ứng.
Đàn ong giống cung cấp cho mô hình là giống ong ngoại Apis mellifera L., có nguồn gốc từ ong chúa đã qua chọn lọc và lai tạo bằng phương pháp thụ tinh nhân tạo. Các đàn ong có tính tụ đàn lớn, khỏe mạnh, không nhiễm bệnh thối ấu trùng châu Mỹ và ve ký sinh, ong chúa ≤ 6 tháng tuổi, năng suất mật cao, đảm bảo theo các công bố tiêu chuẩn cơ sở. Thức ăn bổ sung cho đàn ong có nguồn gốc rõ ràng, không để lại tồn dư hóa chất độc hại trong sản phẩm ong. Cơ sở nuôi ong đã nhận được 100 đàn ong thùng kế vào tháng 6 năm 2022.
Trước khi tiếp nhận đàn ong giống, cơ sở nuôi ong đã được tập huấn kỹ thuật lần đầu, nhận tài liệu hướng dẫn kỹ thuật nuôi ong ngoại khai thác mật trên thùng kế theo hướng VietGAHP. Cán bộ chỉ đạo kỹ thuật của Trung tâm Khuyến nông tỉnh cùng với cán bộ của đơn vị cung cấp đàn ong giống đã trực tiếp hướng dẫn quy trình kỹ thuật nuôi ong ngoại khai thác mật trên thùng kế theo hướng VietGAHP. Nhờ áp đúng quy trình kỹ thuật, đàn ong đã tăng nhanh thế đàn. Đến tháng 7, các đàn ong của dự án đã được lên kế lửng. Để thu mật ở tầng kế, cơ sở nuôi ong đã sử dụng khung cầu lửng gắn tầng chân và các hộp nhựa để đa dạng hóa sản phẩm mật ong. Tính đến thời điểm hiện tại, cơ sở đã thu được sản phẩm mật ong tầng kế từ hầu hết các đàn ong trong mô hình của dự án.
Theo bà Lê Thị Minh Hương, sử dụng thùng kế để nuôi ong, có nhiều ưu điểm so với nuôi ong ở thùng đơn truyền thống. Cụ thể, khi thu hoạch mật, chỉ cần lấy các cầu mật ở tầng kế ra, không làm ảnh hưởng đến hoạt động đẻ trứng của ong chúa và nuôi dưỡng ấu trùng của ong thợ ở tầng trệt. Đặc biệt, mật ong thu ở tầng kế là mật đã chín, hàm lượng nước thấp, không lẫn xác ấu trùng nên chất lượng mật ong hơn hẳn mật ong thu ở thùng đơn. Ngoài ra, nuôi ong thùng kế có thể thu các sản phẩm mật ong khác nhau như: mật ong ly tâm (giống như mật ong thu ở thùng đơn) và mật ong bánh tổ. Trong đó mật ong bánh tổ rất được người tiêu dùng ưa chuộng nên dễ tiêu thụ và giá bán lại cao. Hiện tại, cơ sở đang thu mật ong ở tầng kế, mỗi cầu mật đạt khoảng 1,5 kg mật, với giá bán 80.000 - 100.000 đồng/kg, trong khi mật ong nuôi ở thùng đơn chỉ khoảng 25.000 đồng/kg (mật keo), 40.000 - 50.000 đồng/kg (mật hoa rừng lẫn keo), 40.000 đồng/kg (mật hoa cà phê)…
Nuôi ong thùng kế là giải pháp kỹ thuật để thu mật ong nguyên chất, được nhiều nước trên thế giới áp dụng. Với phương pháp này, tuy chi phí lớn hơn nhưng nâng cao được chất lượng và giá bán mật ong. Đàn ong nuôi ở thùng đơn thông thường, phần dự trữ thức ăn (mật ong, phấn hoa) và phần con (trứng, ấu trùng, nhộng) ở trên cùng bánh tổ. Vì vậy, khi khai thác mật, người nuôi ong phải rũ sạch ong khỏi cầu trước khi đưa ra ngoài để quay mật. Quá trình này làm gián đoạn các hoạt động của đàn ong, làm chết ấu trùng, có khi chết cả ong chúa. Mật ong thu được có lẫn mật hoa (ong vừa lấy về), mật chưa chín (ong chưa luyện xong) và cả xác ấu trùng làm giảm chất lượng sản phẩm. Trong khi đó, nếu sử dụng thùng kế, khi khai thác sẽ chỉ lấy các cầu mật từ tầng kế. Mật ong thu được là mật đã chín hoàn toàn, thời gian bảo quản lâu hơn do có hàm lượng nước thấp.
    |
 |
| Ông Trần Văn Toàn - Chủ nhiệm dự án thăm và trao đổi với cơ sở thực hiện dự án nuôi ong ngoại tại xã Lộc Đức, huyện Bảo Lâm |
Sử dụng thùng kế để nuôi ong là phương pháp chăn nuôi ong lần đầu tiên được Trung tâm Khuyến nông chuyển giao đến người nuôi ong tại tỉnh Lâm Đồng. Phương pháp này không chỉ nâng cao chất lượng mật ong, mà còn giảm được công lao động do không phải quay mật nhiều lần. Bước đầu xây dựng thành công mô hình tại huyện Bảo Lâm sẽ tạo niềm tin cho cơ sở nuôi ong xây dụng mô hình. Từ đó nhân rộng ra các vùng trong và ngoài tỉnh, góp phần từng bước thay đổi phương pháp nuôi ong truyền thống sang phương pháp mới ở Việt Nam, đáp ứng những yêu cầu mới của thị trường mật ong trong nước và quốc tế hiện nay.
Bùi Hằng
Trung tâm Khuyến nông Lâm Đồng