Nhằm khắc phục kịp thời, hạn chế thiệt hại mức thấp nhất và sớm ổn định sản xuất, Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Lào Cai vừa có văn bản đề nghị Uỷ ban nhân dân các xã, phường nhanh chóng phối hợp chỉ đạo phòng chuyên môn và hỗ trợ, hướng dẫn nhân dân trên địa bàn thực hiện một số nội dung sau:
Lĩnh vực trồng trọt và bảo vệ thực vật
Chủ động tiêu nước, giải tỏa ách tắc lòng sông, lòng suối, kênh mương đảm bảo tốt việc tiêu úng, thoát nước. Huy động tối đa mọi phương tiện máy bơm điện, bơm dầu… để bơm cưỡng bức kết hợp với khơi thông dòng chảy, kiểm tra các bờ kênh, mương đảm bảo tiêu nước nhanh, gọn, tránh ngập úng lâu ngày.
Đối với cây lúa
Những diện tích lúa đến thời kỳ thu hoạch cần huy động mọi lực lượng khẩn trương thu hoạch nhanh, gọn với phương châm “xanh nhà hơn già đồng” để tránh thiệt hại tới năng suất, chất lượng. Thường xuyên kiểm tra, phát hiện sớm các đối tượng dịch hại thường phát sinh gây hại sau bão, ngập úng như bệnh khô vằn, bệnh bạc lá, bệnh lem lép hạt. Sử dụng các biện pháp phòng trừ phù hợp, kịp thời để bảo vệ sản xuất.
Đối với cây ngô, rau màu
Diện tích ngô bị ngập, úng phải khơi rãnh để tháo nước ngay. Diện tích ngô bị đổ tiến hành dựng cây càng sớm càng tốt, dựng ngay khi đất còn ướt để hạn chế đứt rễ, héo cây. Tranh thủ thời gian có nắng, đất khô kết hợp xới phá váng, vun gốc, nạo vét rãnh để thoát nước tốt.
Cây rau màu cần khẩn trương thu hoạch nhanh, gọn diện tích đến kỳ thu hoạch. Thu dọn tàn dư thực vật, xới nhẹ, phá vỡ lớp váng, lớp đất mặt, đất thông thoáng giúp cây sớm cải tạo lại bộ rễ. Phun, tưới rửa lá giúp bộ lá quang hợp và hô hấp tốt. Đối với ruộng ngập thời gian ngắn và cây rau màu có khả năng phục hồi, khi thời tiết thuận lợi cần phun một số loại thuốc trừ nấm hại kết hợp chế phẩm Pennac P, siêu lân, bổ sung thêm phân bón lá… theo liều lượng, hướng dẫn của nhà sản xuất, giúp cây nhanh hồi phục.
Đối với những diện tích lúa, ngô, hoa màu bị thiệt hại không thể phục hồi: Tiến hành thu bỏ, tận dụng làm thức ăn cho gia súc, gia cầm. Kết hợp khơi rãnh phơi khô ruộng, cày bừa đất để chuyển đổi sang trồng ngô, rau và một số loại cây màu khác.
Đối với cây dâu tằm
Diện tích cây dâu có khả năng phục hồi: Tập trung mọi nguồn lực thực hiện thoát nước, tiêu úng kịp thời không để ngập úng kéo dài (tạo các rãnh thoát nước trong ruộng dâu với mật độ 2m có 1 rãnh có kích thước rộng, sâu 30 cm x 30 cm; với những nơi có điều kiện thì mật độ rãnh có thể dày hơn). Sau khi đất khô, tiến hành phá váng (lớp bùn mặt) bằng cách dùng cào, cào nhẹ lớp đất bề mặt vừa khô, nứt nẻ để không khí đi xuống dưới dễ dàng, nhằm cung cấp oxy cho rễ hô hấp tốt. Không sử dụng cuốc để cuốc xung quanh gốc, tránh tác động mạnh làm ảnh hưởng đến gốc và bộ rễ (chỉ cào nhẹ). Tuyệt đối không sử dụng phân bón hóa học vào thời điểm này để bón gốc. Đồng thời thực hiện các biện pháp đốn cây, cụ thể: (1) Đối với diện tích dâu bị ngập úng lên phần thân, bị bồi lấp bởi phù sa, cát, bùn (quan sát thấy vẫn còn 1 phần lá xanh): Thực hiện hái, tuốt toàn bộ lá, đốn phớt toàn bộ ngọn non, chỉ để lại phần thân cành bánh tẻ. (2) Diện tích dâu bị ngập úng lên hết phần thân, ngọn, bị vùi lấp bởi phù sa, cát, bùn (quan sát thấy toàn bộ lá đã bị héo): Thực hiện rạch hàng, khơi thông loại bỏ bớt phù sa, cát bùn. Thực hiện đốn ở thân chính cách mặt đất từ 15 - 20 cm, vết đốn hơi vát, tránh làm dập nát, xước vết đốn ảnh hưởng đến nảy mầm và sâu bệnh dễ xâm nhập.
* Lưu ý: Toàn bộ lá dâu sau khi tuốt khỏi cây có thể tận dụng làm phân xanh hoặc thu gọn để tiêu hủy. Không sử dụng cho chăn nuôi tằm.
Sau khi phá váng, đốn cây kết hợp dọn sạch cây đã chết tiến hành phun chế phẩm có chứa Fulvix hoặc Humic toàn bộ bề mặt đất quanh gốc, giúp ổn định pH đất, kích rễ mới và giúp giải phóng các dinh dưỡng bị keo đất giữ chặt, hóa giải các độc tố trong đất lưu tồn trong thời gian ngập nước. Thực hiện các biện pháp phòng chống dịch hại cho cây. Sau khi cây phục hồi hoàn toàn, tiến hành bón bổ sung NPK chuyên dụng cho cây dâu.
Các diện tích dâu có khả năng phục hồi, bị mất khoảng thì thực hiện khuyến cáo, vận động nhân dân chủ động thực hiện trồng dặm lại bằng cách đánh tỉa tại các nơi trồng dày, sử dụng hom cành sau khi thực hiện đốn dâu vào cuối tháng 11.
Đối với cây ăn quả
Vườn cây bị ngập úng cần khẩn trương đào rãnh, khơi thông dòng chảy, bơm hút nước ra khỏi vườn cây. Khi đã rút nước cần xới nhẹ, phá váng lớp đất mặt (vùng tán cây) giúp đất thông thoáng, khắc phục tổn thương và tái sinh rễ mới. Thu dọn cành gãy đổ, bón phân, chăm sóc giúp cây nhanh hồi phục.
Đối với những vườn cây đang đậu quả non hoặc quả trong giai đoạn phát triển (cây ăn quả có múi): Khi điều kiện thời tiết cho phép, tiến hành phun bổ sung phân bón lá có chứa Fe, Bo, Ca, Cu, B, Zn,... tránh hiện tượng nứt, rụng quả. Theo dõi thường xuyên vườn cây, có chế độ chăm sóc đặc biệt đối với cây bị long gốc, kịp thời phát hiện bệnh hại rễ do nấm gây ra và có biện pháp phòng trừ kịp thời. Khi bộ rễ cây đã phục hồi, mới tiến hành bón phân hữu cơ kết hợp với phân khoáng, phun phân bón lá (hạn chế sử dung phân bón hóa học) để tăng khả năng phục hồi của cây.
Phân công cán bộ kỹ thuật bám sát cơ sở, theo dõi chặt chẽ diễn biến thời tiết, tình hình sâu bệnh hại để có biện pháp chủ động ứng phó và kịp thời phòng trừ dịch hại. Tăng cường công tác quản lý giống, phân bón, hóa chất bảo vệ thực vật trên địa bàn, đảm bảo cung ứng đầy đủ về số lượng và chất lượng các mặt hàng vật tư nông nghiệp
Lĩnh vực chăn nuôi - thú y
Kiểm tra, phát hiện, thu gom xác gia súc, gia cầm chết và tiêu hủy theo quy định; thực hiện tổng vệ sinh, tiêu độc, khử trùng để tiêu diệt các loại mầm bệnh trong môi trường. Hướng dẫn người dân chôn lấp, tiêu hủy gia súc, gia cầm bị chết do mưa lũ, đồng thời tiếp tục triển khai tiêm phòng kỳ II/2025 đến tận các thôn, xóm, tổ dân phố, hộ chăn nuôi. Tăng cường giám sát nhằm phát hiện sớm, kịp thời xử lý trường hợp gia súc, gia cầm mắc bệnh, nghi mắc bệnh nguy hiểm như dịch tả lợn Châu Phi, cúm gia cầm, lở mồm long móng, viêm da nổi cục ở trâu bò... Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động, hướng dẫn chủ vật nuôi báo ngay cho chính quyền địa phương, Trạm Thú y để tiến hành điều tra, xử lý ổ dịch theo đúng quy định. Không giết mổ, mua bán động vật ốm, chết; không vứt xác động vật chết do mắc bệnh ra ngoài môi trường. Tổ chức vệ sinh chuồng trại, phun tiêu độc khử trùng ở những vùng trũng, ngập lụt kéo dài sau khi nước rút, vùng có nguy cơ cao; thường xuyên thực hiện vệ sinh khu vực chăn nuôi, dụng cụ chăn nuôi; thu gom, xử lý chất thải chăn nuôi không để gây ô nhiễm môi trường.
Hướng dẫn người chăn nuôi nuôi cung cấp đầy đủ thức ăn, bổ sung dinh dưỡng phù hợp với từng đối tượng nuôi, không được bỏ đói, không cho ăn những loại thức ăn bị mốc, kém chất lượng. Đối với gia súc già yếu hay còn non cần có chế độ chăm sóc đặc biệt như tăng cường các loại thức ăn bổ sung và các loại thức ăn giàu dinh dưỡng khác nhằm đẩy nhanh quá trình hồi phục.
Các địa phương chủ động hướng dẫn người chăn nuôi lựa chọn con giống có nguồn gốc rõ ràng, được cung cấp bởi những cơ sở cung ứng có uy tín, có giấy chứng nhận kiểm dịch. Tiến hành tiêm phòng đầy đủ các loại vắc xin theo quy định, không tái đàn khi chưa đảm bảo về môi trường và an toàn dịch bệnh.
Lĩnh vưc thủy sản
Đối với ao nuôi chỉ bị ảnh hưởng bởi lượng nước mưa, không bị bùn đất tràn vào ao nên chủ động tháo nước tầng mặt để giảm bớt lượng nước mưa có trong ao, dùng vôi bột với liều lượng 1-1,5 kg/100m3 nước để cân bằng, ổn định môi trường nước trong ao, đối với nuôi cá nước lạnh gia cố, kiểm tra hệ thống cấp và thoát nước, tiến hành thay 60-80% lượng nước trong bể nuôi, phòng bệnh cho cá bằng các sản phẩm xử lý môi trường trong nuôi trồng thủy sản (Benzalkonium, Iodine, Bropol, Sodium chlorite 20%...), liều lượng theo hướng dẫn của nhà sản xuất để tiêu diệt các sinh vật gây hại trong môi trường ao/bể nuôi.
Đối với ao/bể bị lũ tràn qua, có nhiều bùn đất phù sa trong ao, bể nuôi cần vớt bỏ hết rác thải nổi trên mặt ao, sau đó tháo hoặc bơm cạn nước ao để hút bùn loãng và nạo vét đáy ao cho sạch, phơi nắng 5 - 7 ngày để giúp đáy ao được khoáng hóa, phân hủy các chất độc còn tồn đọng. Dùng vôi bột rải đáy và bờ ao để diệt tạp và mầm bệnh, trung hòa độ pH với liều lượng 7 - 10kg/100 m2 ao hoặc dùng một trong các hóa chất như Sodium chlorite 20%, Benzalkonium, Chloride, Chlorine, Cloramin B, Iodine để diệt mầm bệnh (liều lượng theo hướng dẫn của nhà sản xuất), sau đó rửa ao nhiều lần, lấy nước ao/bể và thả cá vụ nuôi tiếp theo.
Đối với ao nuôi bị vùi lấp hoàn toàn cần khảo sát nguồn nước để tiếp tục đào ao nuôi trồng thủy sản hoặc chuyển đổi mục đích sang chăn nuôi, trồng trọt. Đối với nuôi cá lồng trên sông/hồ chứa: Kiểm tra các yếu tố môi trường nơi đặt lồng, bè nuôi đảm bảo trong ngưỡng cho phép, thu hoạch ngay nếu đạt kích cỡ thương phẩm. Gia cố hệ thống dây neo, phao, vệ sinh lồng, lưới để đảm bảo an toàn cho hoạt động sản xuất trở lại bình thường. Đối với các lồng cá bị hư hỏng do lũ: thực hiện tu sửa, gia cố lại lồng nuôi, vệ sinh làm sạch khu vực nuôi, khử trùng nguồn nước rồi mới tiến hành thả giống nuôi; thực hiện nuôi theo đúng quy trình và các biện pháp phòng bệnh tổng hợp. Sử dụng các loại thuốc để phòng và điều trị các bệnh xuất huyết do vi khuẩn, nấm, kí sinh trùng.
Lưu Hòa
Trung tâm Khuyến nông và Dịch vụ nông nghiệp Lào Cai