|
Có lần đi ngang một lớp học ở vùng quê, thấy các cháu nhỏ tụm đầu bên cuốn truyện tranh in màu. Những đôi mắt long lanh, miệng cười khúc khích. Hỏi ra, không phải truyện siêu nhân, cũng chẳng phải công chúa phép thuật. Là truyện về… một chú nông dân miền Tây tên Bảy Lúa, đang tập tành trồng lúa giảm phát thải theo mô hình mới. Vừa ngạc nhiên, vừa vui.
|
|
|
Thì ra, những điều tưởng khô khan như “chuỗi ngành hàng”, “giảm phát thải ròng”, “vùng chuyên canh chất lượng cao”… nay đã có thể trở thành câu chuyện có hình, có hồn, có cảm xúc, được người trẻ, người già, bà nội trợ, bác thương lái… đón đọc, nhớ hoài, kể lại.
Cũng từ đó, hiểu thêm một điều: Chính sách không thể chỉ là văn bản. Mô hình không thể chỉ nằm trong báo cáo. Cải cách không thể đi một mình mà không có lòng người đi cùng. Nhiều năm qua, Trung tâm Khuyến nông Quốc gia âm thầm là “bà đỡ” cho nông dân, từ lúc chuyển đổi giống, thay đổi tập quán canh tác, tiếp cận cơ giới hóa, học cách làm ăn theo chuỗi. Nhưng hôm nay, có một điều mới mẻ đang bắt đầu: chọn cách kể lại hành trình ấy bằng… truyện tranh.
Không phải vì thời đại cần sự màu mè.
Mà vì người dân hôm nay, nhất là lớp trẻ, lớp chưa từng “bị thuyết phục” bởi báo cáo dày mấy trăm trang, mà cần một cách tiếp cận gần gũi, sống động, và thấm đẫm hơi người.
Những tập truyện đầu tiên ra đời, có bác Tám ấp dẫn đoàn tham quan ruộng lúa hữu cơ, có chị Ba Hội Quán bàn chuyện dồn điền đổi thửa, có chú Hai chủ nhiệm hợp tác xã vừa trúng hợp đồng xuất khẩu lúa thơm… Không hô hào, không lên gân. Chỉ là những câu chuyện nhỏ, kể thật, mà lay động.
Trẻ em đọc xong rủ nhau “lớn lên con làm nông dân chuyên nghiệp như cô Tư, làm doanh nghiệp nông nghiệp như chú Bảy”. Người lớn xem xong cười: “Ờ, y chang chuyện mình nè, sao xưa không nghĩ ra”. Truyện tranh không chỉ là giải trí. Mà là cách gieo mầm của hiểu biết, là nhịp cầu giữa chính sách và đời sống.
|
Khi một chủ trương lớn như Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao, giảm phát thải, gắn với tăng trưởng xanh được kể lại bằng hình ảnh thân quen, bằng đối thoại dí dỏm, bằng nét vẽ dễ thương… thì lòng người cũng dễ mềm ra mà chấp nhận thay đổi. |
Không còn cảm giác bị “áp xuống”. Mà là cảm giác được “kể cùng”.
Không còn lo sợ “mô hình lớn quá, khó quá”. Mà thấy mình cũng là một nhân vật trong đó rất đời, rất thật.
Trung tâm Khuyến nông hôm nay, không chỉ cầm tờ tài liệu tập huấn, mà còn cầm cây bút kể chuyện. Kể bằng truyện tranh, kể bằng cảm xúc, kể để thay đổi. Và biết đâu, một ngày nào đó, truyện tranh về người nông dân Việt sẽ được trẻ em đọc như cách từng lớn lên như với Doraemon. Biết đâu, trong hành trình tăng trưởng xanh, chính những nét vẽ màu mực kia sẽ là “hạt giống truyền thông” nảy mầm nơi những cánh đồng đã quen với cách nghĩ cũ. Bởi vì, như một câu trong truyện từng viết: “Thay đổi không bắt đầu từ cày sâu cuốc bẫm, mà từ cách nhìn thấy chính mình khác đi, trong một trang sách nhẹ nhàng”.
Trung tâm Khuyến nông Quốc gia đang làm một việc giản dị mà lớn lao, chuyển từ “tuyên truyền” sang “chạm vào trái tim”. Mỗi câu chuyện được kể, mỗi nét vẽ được vẽ ra, là một bước gần hơn để chính sách bước vào cuộc sống, để nông dân là chủ thể thực sự trong hành trình chuyển mình của nông nghiệp nước nhà. Đôi khi, sức mạnh không nằm ở nghị quyết. Mà nằm trong… một tập truyện tranh nhỏ, ai cũng có thể cầm lên, đọc, rồi thấy mình trong đó.
Có người từng nói: “Chính sách chỉ thật sự đi vào cuộc sống khi người dân cảm thấy… như chuyện của chính mình”.
Có người khác nói thêm: “Muốn đi xa trong cải cách nông nghiệp, phải bước vào tâm trí và cảm xúc của bà con, trước khi bước vào ruộng đồng”.
Khi Trung tâm Khuyến nông Quốc gia bắt đầu thử nghiệm kể chuyện bằng truyện tranh, và sắp tới là bằng phim hoạt hình 3D, thì đó không phải sự “màu mè hóa chính sách”, mà là một bước tiến trong nghệ thuật truyền cảm hứng thay đổi.
Trong một căn phòng nhỏ đầy âm thanh máy tính, ánh đèn xanh hắt lên gương mặt các kỹ thuật viên trẻ, đang dàn dựng từng khung hình cho một chú Vịt Xiêm biết nói, một cô lúa nàng thơ biết mơ, một cây rơm biết thở… tất cả sẽ hóa thân thành nhân vật hoạt hình trong series 3D đầu tiên về Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao. Một bé trai 10 tuổi xem trailer đầu tiên, reo lên: “Ủa má, sao chú Bảy này giống ông nội mình vậy?”. Một chị chủ tịch hội phụ nữ xã xem tập demo, cười mà rưng rưng: “Tôi không ngờ mô hình HTX giờ vô tới phim hoạt hình luôn!”.
Hoạt hình 3D - tưởng là thứ dành cho con nít. Nhưng trong tay người kể chuyện có tâm, nó trở thành kênh truyền thông thế hệ mới: Gợi mở tư duy làm nông thông minh cho giới trẻ. Kể lại mô hình phát triển bền vững theo cách mềm mại mà thấm sâu. Truyền cảm hứng sống xanh, sản xuất xanh, tiêu dùng xanh không bằng khẩu hiệu, mà bằng hình ảnh, nhân vật, và tiếng cười nhẹ nhàng.
Từ truyện tranh đến phim hoạt hình, Trung tâm Khuyến nông quốc gia đang mở ra một cánh cửa mới cho truyền thông chính sách, nơi mà từng thửa ruộng, từng người nông dân, từng tổ hợp tác, từng thương lái… đều có thể trở thành nhân vật truyền cảm hứng.
Và biết đâu, một ngày nào đó, phim hoạt hình 3D Việt Nam về cánh đồng Đồng Tháp, về hợp tác xã Long Phú, về nông dân trồng lúa giảm phát thải… sẽ được chiếu ở các hội nghị, như một bản tuyên ngôn mềm mại nhất của nông nghiệp xanh Việt Nam với thế giới. Bởi vì thay đổi không chỉ đến từ những điều to lớn. Đôi khi, nó bắt đầu từ những hình ảnh biết nói, những câu chuyện biết lay động, và một niềm tin âm thầm: rằng nông dân xứng đáng được kể lại bằng tất cả sự tử tế, sáng tạo và lòng yêu thương.
|
Nhưng truyện tranh và phim hoạt hình - là ánh đèn soi đường ấy. Để người đi không thấy lạ, thấy xa, mà thấy mình trong từng bước chuyển đổi.
Khi truyền thông chính sách không còn là công cụ, mà trở thành nghệ thuật, thì nông nghiệp Việt Nam sẽ bước sang một kỷ nguyên mới: kỷ nguyên của những cánh đồng biết kể chuyện, và những người làm ruộng biết mơ lớn.
|
|
Có lẽ, không chỉ vì chúng “màu sắc hơn” hay “dễ hiểu hơn”, mà bởi vì chúng đánh thức phần “người” trong mỗi con người, chứ không chỉ phần lý trí.
|
|
Hình ảnh đi vào cảm xúc nhanh hơn câu chữ
Bộ não con người xử lý hình ảnh nhanh gấp 60.000 lần so với văn bản. Một ánh mắt biết cười, một cử chỉ nghẹn ngào, một khung cảnh lúa trổ bông, khi được vẽ lại hay tái hiện bằng phim hoạt hình, sẽ gợi ra cảm xúc gần như tức thì.
Trong khi văn bản phải “đọc - hiểu - hình dung - cảm xúc”, thì phim hoạt hình và truyện tranh chỉ cần… một cái nhìn. Hình ảnh biết kể chuyện, và cảm xúc không cần dịch.
Truyện tranh, hoạt hình có nhân vật, còn văn bản thì thường có chủ trương
|
|
| Người đọc không dễ đồng cảm với “mô hình lúa - cá tuần hoàn”, nhưng nếu có một bác Tư Ba, nhân vật chính trong truyện, loay hoay cứu ao cá mùa hạn, học cách bón phân giảm phát thải, rồi gặt lúa sạch, bán được giá, chăm lo cho cháu ăn học… thì tự khắc người đọc thấy chuyện đó “gần mình”, “giống mình”.
Nhân vật chạm vào trái tim - còn khái niệm chỉ chạm vào lý trí.
Gợi lại cảm giác tuổi thơ - nơi trí tưởng tượng còn trong lành
Truyện tranh và hoạt hình đánh thức trí tưởng tượng, niềm vui thị giác, thứ mà văn bản hành chính hay các tài liệu khô khan không dễ gợi lên. Đó là khi trái tim mở cửa trước cả khi lý trí kịp phản biện. Thế nên, một cậu bé có thể học được về biến đổi khí hậu, lúa thông minh, hợp tác xã… chỉ qua một tập phim hoạt hình 7 phút. Mà nếu viết ra giấy, có khi phải 30 trang chưa chắc hiểu.
Trong thời đại quá tải thông tin, hình ảnh là “cánh cửa nhanh nhất” đi vào lòng người
Hôm nay, mỗi người tiếp xúc với hàng ngàn từ ngữ, biểu đồ, thông tin mỗi ngày. Giữa “rừng chữ”, một khung tranh đẹp, một đoạn hoạt hình gợi cảm xúc giống như làn gió trong lành giữa trưa nắng, khiến người ta dừng lại, thở nhẹ và… nhớ mãi. Khi ngôn ngữ thị giác lên ngôi, thì cần có câu chuyện để lan toả.
|
|
Người dân không chỉ cần hiểu, mà cần được đồng cảm
Một văn bản viết: “Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao, giảm phát thải, gắn với tăng trưởng xanh…”.
Một truyện tranh kể về “Chú Bảy Lúa học trồng lúa sạch, lúng túng ban đầu, bị vợ cằn nhằn, nhưng cuối cùng bán được giá, con gái đi học ngành nông nghiệp, ước mơ lớn lên làm cô cán bộ HTX…”. Cái nào đọng lại trong lòng người hơn?Truyện tranh và phim hoạt hình không thay thế được văn bản. Nhưng mở một cánh cửa khác, đi vào cảm xúc, khơi dậy trí tưởng tượng, kết nối lòng người.
|
Khi làm chính sách, không chỉ cần làm đúng, mà còn cần làm được lòng.
Khi truyền thông chính sách, không chỉ để người ta nghe, mà còn để người ta tin và cảm. Cảm xúc, là điều không thể ra mệnh lệnh, chỉ có thể gieo bằng câu chuyện tử tế, nhân vật gần gũi, hình ảnh lay động, và một tấm lòng biết lắng nghe.