Sản xuất lúa vùng Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) mỗi năm tạo ra hơn 24 triệu tấn rơm rạ và chỉ khoảng 30% trong số này được thu gom để trồng nấm, che phủ, đóng hàng trái cây, làm thức ăn gia súc... 70% còn lại vẫn bị đốt bỏ hoặc vùi vào ruộng gây lãng phí và gia tăng phát thải khí nhà kính. Chỉ riêng Đề án 1 triệu hecta lúa chất lượng cao, phát thải thấp, tính sơ bộ, nếu canh tác 2 vụ mỗi năm, sẽ tạo ra gần 14 triệu tấn rơm rạ - một khối lượng khổng lồ đang cần giải pháp xử lý hiệu quả để vừa đem lại giá trị gia tăng cho người sản xuất vừa góp phần giảm ô nhiễm môi trường và phát thải khí nhà kính.
Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật vừa ban hành Quy trình sản xuất lúa chất lượng cao và phát thải thấp vùng Đồng Bằng Sông Cửu Long, trong đó hướng dẫn các kỹ thuật quản lý rơm và gốc rạ theo nguyên tắc tuần hoàn và giảm phát thải. Chúng tôi xin giới thiệu đến quý độc giả nội dung quy trình này.
1. Rơm
- Tuyệt đối không đốt rơm và không vùi rơm trong ruộng ngập nước.
- Thu rơm ra khỏi ruộng bằng máy cuốn rơm và các công cụ khác, ưu tiên tái sử dụng hay tuần hoàn rơm tại địa phương.
- Trường hợp không thể thu gom rơm ra khỏi ruộng do điều kiện mưa, ngập nước, không thể vận chuyển hoặc đưa máy móc vào đồng ruộng, cần rút nước khỏi ruộng trước khi thực hiện cày/ xới vùi rơm và kết hợp sử dụng chế phẩm sinh học để phân huỷ rơm rạ.
- Rơm khô, chất lượng phù hợp có thể sử dụng để trồng nấm hoặc sản xuất thức ăn cho đại gia súc, đệm lót sinh học, nguyên liệu đầu vào cho các hệ thống sản xuất điện sinh khối (biomass power) và sản xuất các vật dụng thay thế nhựa như chậu hoa, …; Rơm ướt hoặc rơm đã bị hoai mục sử dụng để phủ gốc cây lâu năm, phủ mặt luống cây rau màu, … Riêng rơm đã bị mốc ủ hoai mục hoàn toàn được sử dụng làm phân bón hữu cơ.
- Tất cả các loại rơm và phụ phẩm hay chất thải từ trồng nấm và chăn nuôi nên được tái sử dụng tuần hoàn làm phân bón hữu cơ.
    |
 |
| Thu rơm ra khỏi ruộng bằng máy cuốn rơm và các công cụ khác |
2. Gốc rạ
Khuyến khích áp dụng các biện pháp thúc đẩy phân huỷ gốc rạ trong điều kiện không bị ngập nước như cày vùi, băm hay làm dập gốc rạ, phun chế phẩm sinh học phân hủy rơm rạ.
- Vụ Đông Xuân: Cày/xới vùi gốc rạ ngay sau thu hoạch (càng sớm càng tốt), duy trì điều kiện khô (không ngập nước) tối thiểu 2 tuần sau khi vùi để tăng hiệu quả phân huỷ.
- Vụ Hè Thu và Thu Đông: Cày/xới ruộng ngay sau thu hoạch và kết hợp phun chế phẩm sinh học như Trichoderma, ... trước khi xới ruộng.
Quá trình quản lý rơm rạ theo chu trình tuần hoàn được chi tiết trong hình sau: