Khi người nông dân đổi cách nghĩ, cánh đồng đổi màu
Có lần gặp một anh cán bộ khuyến nông trẻ ở vùng Đồng Tháp Mười. Anh kể: “Hồi trước em đi khuyến nông toàn chỉ bà con cách bón phân, trộn thuốc. Giờ nghĩ lại thấy… mình chỉ mới chỉ cái ngọn, chưa chỉ được cái gốc. Bà con làm nhiều, cực nhiều, nhưng tiền vẫn ít. Vì tụi em chưa nói với bà con chuyện năng suất lao động, làm sao để ít công mà vẫn nhiều giá trị”.
Câu nói chân thật ấy khiến tôi trăn trở mãi. Vì đúng là lâu nay, chúng ta lo nâng năng suất cây trồng mà quên nâng năng suất… của chính người làm ra nông sản.
Năng suất lao động thấp sẽ khiến người nông dân làm hoài mà không khá lên. Năng suất lao động cao thì người nông dân đỡ cực, đỡ nghèo, đỡ lo. Và người khởi đầu cho sự thay đổi ấy chính là… khuyến nông.
Hiểu đúng về năng suất lao động để khuyến nông nói đúng điều bà con cần
Năng suất lao động không phải chuyện hàn lâm. Nói cho dễ hiểu, một ký lúa mà tốn nhiều công thì năng suất lao động thấp, dẫn đến thu nhập thấp. Một ký lúa mà tốn ít công thì năng suất lao động cao và thu nhập cao. Năng suất lao động chính là cái giá của mỗi giờ bà con bỏ ra, cái giá trị bà con nhận về sau mỗi buổi ra đồng. Khuyến nông phải giúp bà con tăng giá trị mỗi giờ lao động, chứ không chỉ tăng sản lượng.
Năng suất lao động thấp giống như cây lúa bị sâu cuốn lá. Nhìn bề ngoài thì xanh, nhưng bên trong tiềm năng bị rút kiệt bởi những “con sâu vô hình”. Người nông dân cũng vậy, làm nhiều nhưng mệt, làm nhỏ lẻ thì hao công, làm thủ công càng tốn sức, làm theo thói quen dễ bị sai, làm một mình thì chi phí cao. Khuyến nông không thể để bà con “một mình chống sâu bệnh” của năng suất thấp.
    |
 |
| Khuyến nông phải giúp bà con tăng giá trị mỗi giờ lao động, chứ không chỉ tăng sản lượng. |
Khuyến nông mới - không chỉ “chỉ tay” mà phải “chỉ đường”
Ngày xưa, khuyến nông giống như bác sĩ trị bệnh, thấy sâu rầy thì dạy xịt, thấy vàng lá thì chỉ bón phân. Nhưng khuyến nông thời nay phải đổi vai.
Khuyến nông là người giúp nông dân biết TÍNH. Tính chi phí lao động. Tính hiệu quả. Tính được cái gì làm mất công thì chuyển sang máy, dịch vụ. Tính được cái gì làm tăng giá trị thì đầu tư thêm tri thức. Khuyến nông phải nói với bà con: “Làm sao để 1 giờ lao động của mình đáng giá hơn”.
Khuyến nông là người giúp nông dân GIẢM CÔNG - TĂNG GIÁ TRỊ. Giảm công cấy bằng máy gieo mạ. Giảm công tưới bằng tự động. Giảm công phun thuốc bằng drone. Giảm công thu hoạch bằng dịch vụ. Giảm thất thoát sau thu hoạch bằng kho bãi, vận chuyển. Nâng năng suất lao động đồng nghĩa với nâng chất lượng cuộc sống người nông dân.
Khuyến nông là kiến trúc sư của cánh đồng. Không chỉ dạy kỹ thuật, mà phải tổ chức nông dân lại thành nhóm, tổ hợp tác, hợp tác xã. Thiết kế quy trình đồng nhất theo tiêu chuẩn. Kết nối thị trường, doanh nghiệp thu mua. Hướng dẫn canh tác theo nhu cầu thị trường, không theo thói quen. Khuyến nông thời nay không phải người dạy trồng cây, nuôi con, mà là người dẫn dắt hành trình thay đổi tư duy sản xuất và kinh doanh.
Thang đo năng suất lao động - khuyến nông phải cầm trên tay để hướng dẫn bà con.
Thang đo 1: Bao nhiêu công để có một đơn vị sản phẩm? Nếu tốn quá nhiều công phải thay đổi quy trình sản xuất.
Thang đo 2: Giá trị tạo ra trên mỗi giờ lao động. Mục tiêu là giờ lao động hôm nay phải “đắt” hơn ngày hôm qua.
Thang đo 3: Tỷ lệ dịch vụ hoá nông nghiệp. Càng thuê dịch vụ, càng giảm công việc thô, càng tăng năng suất lao động.
Thang đo 4: Mức độ áp dụng tri thức - công nghệ. Tri thức nhiều thì sai ít. Công nghệ vào cái cực sẽ giảm.
Thang đo 5: Mức độ tổ chức sản xuất theo nhóm. Càng làm chung, năng suất càng tăng. Càng làm riêng công càng nặng. Khuyến nông phải giúp bà con đo, vì “không đo thì không biết, không biết thì không đổi”.
Khuyến nông - người đứng giữa nông dân và tương lai
Khuyến nông bây giờ không chỉ giải quyết vụ mùa trước mắt, mà phải chuẩn bị đường dài. Chuyển nông dân từ “làm nhiều” sang “làm thông minh”. Chuyển từ “cây trồng” sang “chuỗi giá trị”. Chuyển từ “mạnh ai nấy làm” sang “hợp tác, liên kết”. Chuyển từ “giảm chi phí” sang “vừa giảm chi phí vừa tăng giá trị”.
|
 |
| Khuyến nông với trách nhiệm dẫn bà con cùng đi trên con đường mới |
Khuyến nông chính là chìa khoá mở cánh cửa năng suất lao động. Khuyến nông dẫn đường, nông dân sẽ đổi đời. Khuyến nông phải là người nói với bà con rằng: “Một giờ lao động của bà con phải đáng giá hơn. Một giọt mồ hôi của bà con không thể rẻ hoài được”.
Và để làm được điều đó, khuyến nông không chỉ cầm mô hình, cầm tài liệu. Khuyến nông phải cầm tư duy, cầm niềm tin, cầm trách nhiệm dẫn bà con cùng đi trên con đường mới.
Nâng năng suất lao động không phải chuyện của con số.
Đó là chuyện của cuộc sống người nông dân.
Khi khuyến nông dẫn đường, nông dân sẽ đổi cách nghĩ.
Khi nông dân đổi cách nghĩ, nông nghiệp sẽ đổi màu.