Hội thảo “Phụ phẩm nông nghiệp - Nguồn tài nguyên tái tạo”

Ngày 28/9/2022 tại thành phố Hồ Chí Minh, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam phối hợp với Liên minh Châu Âu tổ chức hội thảo chủ đề “Phụ phẩm nông nghiệp - Nguồn tài nguyên tái tạo” nằm trong chuỗi sự kiện để đánh giá sơ kết 03 năm triển khai thực hiện Nghị định số 109/2018/NĐ-CP ngày 29/8/2018 của Chính phủ về Nông nghiệp hữu cơ và bàn giải pháp, định hướng thúc đẩy sản xuất, kết nối tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp hữu cơ trong thời gian tới. Tham dự hội thảo có đông đảo các đại biểu trong và ngoài nước.

Trước những thách thức về ô nhiễm môi trường, thâm dụng tài nguyên từ sản xuất nông nghiệp, tương lai nông nghiệp Việt Nam cần phải dựa vào tri thức nhiều hơn, phát triển nông nghiệp tuần hoàn đã và đang trở thành xu hướng của các quốc gia. Việt Nam đang là một quốc gia có tốc độ hội nhập sâu rộng vào nền kinh tế quốc tế mạnh mẽ, đặc biệt là tham gia vào các hiệp định thương mại. Hầu hết các hiệp định này đều có các quy định, thỏa thuận về phát triển bền vững, bảo vệ môi trường, ứng phó với biến đổi khí hậu và phải tuân thủ các tiêu chuẩn phát thải, chất thải, khí thải. Đây sẽ là tiền đề để thúc đẩy Việt Nam tăng tốc chuyển đổi sang mô hình nông nghiệp tuần hoàn, hướng tới nền nông nghiệp tăng trưởng xanh, hệ thống lương thực, thực phẩm xanh, phát thải thấp.

Theo số liệu tổng hợp từ các báo cáo chia sẻ tại hội thảo, tổng khối lượng phụ phẩm năm 2020 của cả nước là trên 156,8 triệu tấn, bao gồm: 88,9 triệu tấn phụ phẩm sau thu hoạch từ cây trồng, từ quá trình chế biến nông sản của ngành trồng trọt (chiếm 56,7%); 61,4 triệu tấn phân gia súc, gia cầm từ ngành chăn nuôi (chiếm 39,1%); 5,5 triệu tấn từ ngành lâm nghiệp (chiếm 3,5%) và khoảng gần 1 triệu tấn từ ngành thủy sản (10,6%). Tuy nhiên nguồn tài nguyên này chưa được quan tâm tái sử dụng hiệu quả và đúng mục đích, mang lại giá trị gia tăng cho chuỗi giá trị sản xuất nông nghiệp. Trong lĩnh vực chăn nuôi, cả nước hiện có khoảng 5-6 triệu hộ gia đình có hoạt động chăn nuôi và 23.500 trang trại chăn nuôi tập trung với khối lượng nguồn thải ra môi trường khoảng 84,5 triệu tấn/năm, trong đó, chỉ khoảng 20% được sử dụng hiệu quả (làm khí sinh học, ủ phân, nuôi trùn, cho cá ăn,…), còn lại 80% lượng chất thải chăn nuôi thải ra môi trường. Trong lĩnh vực trồng trọt, mới có khoảng 10% phụ phẩm trồng trọt được sử dụng làm chất đốt tại chỗ, 5% làm nhiên liệu công nghiệp, 3% làm thức ăn gia súc; còn hơn 80% chưa được sử dụng và thải trực tiếp ra môi trường hoặc đốt bỏ gây ô nhiễm môi trường. Về khía cạnh thích ứng, nông nghiệp là một trong những tác nhân chính gây nên biến đổi khí hậu khi phát thải khí nhà kính từ lĩnh vực này chiếm 18% tổng lượng phát thải. Lượng phát thải dự kiến sẽ lên tới 120 triệu tấn CO₂ vào năm 2030, trong đó có tới một nửa xuất phát từ ngành lúa gạo. Việt Nam đã có cam kết mạnh mẽ tại COP26 đạt mức phát thải ròng bằng "0" vào năm 2050, giảm khí thải metan 30% tính đến năm 2030 và đây là thách thức đối với ngành lúa gạo Việt Nam nói riêng và ngành nông nghiệp nói chung.

Hội thảo đã nghe 07 báo cáo và nhiều ý kiến tham luận của các đại biểu trong nước và quốc tế. Hội thảo cũng đã được xem video clip về mô hình xử lý phụ phẩm ở một số nước trên thế giới.

Từ những báo cáo và phát biểu tham luận, các đại biểu đều có quan điểm chung là phụ phẩm nông nghiệp phải được xem là nguồn tài nguyên tái tạo, không phải là chất thải. Nguồn nguyên liệu này cần được xem là đầu vào quan trọng, kéo dài chuỗi giá trị gia tăng trong nông nghiệp.

Để phát huy giá trị của các nguồn phụ phẩm nông nghiệp, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn sẽ xây dựng chương trình đề án hay kế hoạch để thúc đẩy kinh tế tuần hoàn trong nông nghiệp, trong đó tập trung nhiều vào một số vấn đề:

1. Nghiên cứu các chính sách, giải pháp phù hợp khuyến khích các doanh nghiệp tham gia đầu tư vào lĩnh vực thu gom, đóng gói, vận chuyển, bảo quản, chế biến các phụ phẩm trồng trọt, chăn nuôi, thủy sản. Thúc đẩy hợp tác công tư (PPP) trong xử lý phế phụ phẩm nông nghiệp nhằm tạo giá trị gia tăng cao, từ đó nối dài chuỗi giá trị gia tăng trong ngành nông nghiệp và tạo giá trị gia tăng cao hơn.

2. Đẩy mạnh nghiên cứu phát triển, chuyển giao, ứng dụng công nghệ cao, công nghệ mới, công nghệ sạch trong lĩnh vực xử lý, chế biến phụ phẩm chăn nuôi, thủy sản để sản xuất, chế biến thức ăn cho vật nuôi; sản xuất phân bón hữu cơ các loại; sản xuất năng lượng tái tạo từ sinh khối phụ phẩm nông nghiệp; sản xuất các loại dầu sinh học và năng lượng sinh học từ sinh khối phụ phẩm nông nghiệp, thông qua đó nâng cao hiệu quả tái tạo sử dụng phụ phẩm, đảm bảo an toàn dịch bệnh động vật, sức khỏe con người và bảo vệ môi trường.

3. Tăng cường hợp tác với các đối tác nước ngoài để phát triển và nhập khẩu công nghệ xử lý hiệu quả phụ phẩm nông nghiệp. Phát triển, hoàn thiện và xây dựng quy trình chăn nuôi tuần hoàn, ưu tiên cho sự phối hợp hiệu quả giữa trồng trọt, chăn nuôi và thủy sản để phụ phẩm của ngành này là đầu vào của ngành kia và ngược lại.

4. Tăng cường công tác truyền thông sâu rộng về ý nghĩa của phụ phẩm nông nghiệp trong nền kinh tế nông nghiệp tuần hoàn, nền nông nghiệp tăng trưởng xanh, nền nông nghiệp thông minh ứng phó với biến đổi khí hậu nhằm thu hút sự quan tâm, thay đổi và nâng cao nhận thức, trách nhiệm thực hiện của lãnh đạo các cấp, các ngành, các địa phương và toàn xã hội về quản lý hiệu quả phụ phẩm của ngành nông nghiệp.

5. Khuyến khích phát triển các doanh nghiệp chế biến phụ phẩm nông nghiệp quy mô nhỏ và vừa để tiêu thụ phụ phẩm nông nghiệp tại chỗ cho người nông dân. Nhân rộng các mô hình nông nghiệp hữu cơ, nông nghiệp tuần hoàn, nông nghiệp sinh thái, nông nghiệp gắn với du lịch; phổ biến kiến thức, kỹ thuật, công nghệ và quản trị, kinh doanh về sản xuất nông nghiệp hữu cơ, tuần hoàn, sinh thái đến các tổ chức liên kết sản xuất trong nông nghiệp, trong đó ưu tiên các hợp tác xã, liên minh hợp tác xã, hình thức nông nghiệp gia công áp dụng công nghệ cao để phát huy giá trị của nguồn phụ phẩm.

Nguyễn Sâm