Nhằm giúp bà con hiểu rõ hơn về phương pháp sử dụng đệm lót men vi sinh đang được thử nghiệm ở một số nơi tại Việt Nam để áp dụng vào chăn nuôi một cách hiệu quả và an toàn, vào lúc 15h15phút ngày 3/9/2014 Chương trình chuyên gia của bạn- Bạn của nhà nông (Phát trực tiếp trên Hệ Thời sự- Chính trị- Tổng hợp- Đài Tiếng nói Việt Nam (VOV1)), TS. Hạ Thúy Hạnh- Phó Giám đốc Trung tâm Khuyến nông Quốc gia đã tư vấn, chia sẻ, hướng dẫn và giải đáp các câu hỏi, băn khoăn của bà con nông dân, thính giả khắc phục hiện tượng ô nhiễm môi trường do chất thải chăn nuôi bằng những biện pháp an toàn, hiệu quả trực tiếp qua số điện thoại 043.9341040.

 

Theo TS. Hạ Thúy Hạnh, chăn nuôi đang đóng góp một phần quan trọng vào việc phát triển kinh tế nông nghiệp và nông thôn. Bên cạnh lợi ích kinh tế mang lại, thì chăn nuôi cũng đang nảy sinh rất nhiều vấn đề về ô nhiễm môi trường, ảnh hưởng đến hệ sinh thái và đe dọa sức khỏe của cộng đồng dân cư địa phương. Tuy ngành chăn nuôi phát triển với tốc độ nhanh nhưng chủ yếu là chăn nuôi tự phát, nhỏ lẻ, chưa đáp ứng được tiêu chuẩn kỹ thuật về chuồng trại và kỹ thuật chăn nuôi. Do đó năng suất chăn nuôi thấp và gây ô nhiễm môi trường một cách trầm trọng. Theo thống kê của Cục Chăn nuôi, cả nước có gần 12 triệu hộ tham gia chăn nuôi và 23.500 trang trại chăn nuôi tập trung. Với tổng đàn 314,7 triệu con gia cầm và hơn 37 triệu con gia súc mỗi năm nguồn chất thải từ chăn nuôi ra môi trường lên tới 84,45 triệu tấn. Trong đó, nhiều nhất là chất thải từ lợn (24,96 triệu tấn), tiếp đến gia cầm (21,96 triệu tấn) và bò (21,61 triệu tấn), kèm theo hàng chục tỷ khối chất thải lỏng, hàng trăm triệu tấn chất thải khí.

 

Trong thời gian qua, việc quản lý và xử lý chất thải chăn nuôi còn nhiều hạn chế. Phần lớn các trang trại, gia trại nằm xen kẽ trong khu dân cư; có quỹ đất nhỏ hẹp không đủ diện tích để xây dựng các công trình bảo vệ môi trường đảm bvảo xử lý đạt tiêu chuẩn cho phép; không đảm bảo khoảng cách vệ sinh đến khu dân cư đã gây ô nhiễm môi trường không khí, ảnh hưởng đến đời sống sinh hoạt của người dân. Hầu hết người chăn nuôi chưa có biện pháp xử lý chất thải lỏng; vứt xác gia cầm, gia súc bừa bãi và hệ thống thoát nước đơn giản làm cho tình trạng ô nhiễm môi trường trong chăn nuôi vẫn chưa được khắc phục triệt để và có chiều hướng gia tăng.

 

Hiện đã có một số phương pháp kiểm soát chất thải chăn nuôi đang được áp dụng như: xây hầm biogas, ủ phân. Mới đây phương pháp sử dụng đệm lót men vi sinh đang được thủ nghiệm ở một số nơi tại Việt Nam và đã cho hiệu quả rõ rệt, mở ra triển vọng tốt về xử lý chất thải trong chăn nuôi.

 

 

 

Anh Việt (Thanh Hóa) hỏi: Xin bà cho biết có thuốc gì khử chất thải được không? Cùng với nội dung này, anh Nguyễn Quốc Dũng (Chương Mỹ, Hà Nội), hỏi gần nhà tôi có trại lợn, gần khu dân cư, cách xử lý như thế nào?      

Chúng tôi khuyến cáo bà con nông dân thứ nhất: bà con nông dân nên có các biện pháp thu gom rác thải hợp lý, tách khu chăn nuôi và khu dân cư đảm bảo yêu cầu không gây ô nhiễm môi trường. Thứ hai, hiện nay có sản phẩm men Balasa N01 để làm đệm lót trong chăn nuôi lợn, gà làm cho tăng hiệu quả chăn nuôi, giảm tiếp xúc giữa vật nuôi với mầm bệnh.

 

Chị Nguyễn Thị Ngát - Đắk Lắk muốn biết rõ mô hình đệm lót sinh học, hiện ở Đắk Lắk chưa có. Mua men vi sinh ở đâu, không biết phải làm bắt đầu từ đâu?

Triển khai mô hình đệm lót sinh học trong chăn nuôi hiện nay chủ yếu sử dụng chế phẩm Balasa N01 để làm đệm lót sinh học trong chăn nuôi lợn, gà. Chế phẩm này đã được Bộ Nông nghiệp và PTNT công nhận tại QĐ 263/QĐ-CN-MTCN ngày 9/10/2013 có thể sử dụng, áp dụng trong chăn nuôi. Áp dụng đệm lót này tùy theo quy mô chăn nuôi, ví dụ tại mật độ nuôi với lợn, lợn lớn: 1,2m2 đệm lót cho 1 con, lợn nhỏ là 0,8-1m2 đệm lót cho 1 con. Mật độ đệm lót thường có độ dày 60cm. Với  chăn nuôi gia cầm, gà úm 50-70 con gà/m2; gà nhỡ 15-20 con gà/m2, gà lớn: 7con/m2. Độ dày đệm lót đối với gà úm, nuôi thịt, gà giống: 7-10cm. Độ dày đệm lót đối với gà mái đẻ nuôi trên lồng tầng: 20 30cm. Căn cứ vào các mật độ nuôi, các độ dày của đệm lót bà con nông dân, cũng như chị Ngát có thể tham khảo từ cơ quan khuyến nông địa phương để có thể hướng dẫn sử dụng đệm lót đạt yêu cầu. Chúng tôi khuyến cáo nguyên liệu dùng cho đệm lót: các nguyên liệu có độ xơ cao, có độ trơ cứng không dễ làm mềm nhũn, có lượng chất dinh dưỡng nhất định, không độc, không gây kích thích đối với lợn. Các nguyên liệu phù hợp hiện nay: mùn cưa, vỏ bào của các loại gỗ không độc, trấu, vỏ lạc, lõi ngô, thân cây ngô, vỏ hạt bông, thân cây bông, bã mía, xơ dừa. Vỏ lạc, lõi ngô, thân cây bông, vỏ hạt bông có thể để nguyên hoặc cắt, nghiền có kích thước 3-5mm. Định kỳ bảo dưỡng 1 lần /tháng. Để sử dụng đệm lót Balasa N01, bà con, chị Ngát có thể hỏi tư vấn thêm từ Trung tâm Khuyến nông các tỉnh, cán bộ khuyến nông các địa phương nơi mua được đệm lót đúng nhà sản xuất, và sử dụng đúng quy trình của nhà sản xuất thì sẽ đạt hiệu quả cao hơn.

 

Phương pháp sử dụng đệm lót sinh học còn khá mới mẻ đối với nông dân ở những vùng sâu, xa. Bà có thể nói rõ hơn những ưu, nhược điểm và chi phí như thế nào?

Sử dụng đệm lót trong chăn nuôi là biện pháp kỹ thuật mới được đưa vào để giúp bà con nông dân xử lý được môi trường chăn nuôi trong mật độ chăn nuôi dày đặc. Thuận lợi: Sử dụng đệm lót sinh học có thể sử dụng lâu dài, giảm công lao động, đặc biệt giảm chi phí về nước, công quét dọn chuồng hàng ngày. Sử dụng đệm lót giảm vi sinh vật trong môi trường chăn nuôi, lợn tăng trưởng nhanh. Sử dụng đệm lót, chỉ sử dụng chi phí ban đầu nên giảm chi phí chuồng trại. Tuy nhiên, một số nhược điểm: Theo khảo sát, sử dụng đệm lót trong chăn nuôi gà, nhất là gà đẻ rất tốt, hiệu quả cao. Mật độ đệm lót không quá dày, gà có thói quen đi lại nhiều, tự đảo đệm lót nên đạt hiệu quả cao. Tuy nhiên, chăn nuôi lợn lợn có hạn chế, đệm lót dày trọng lượng cơ thể lớn sẽ làm bẹp đệm lót mất khả năng đệm lót không tơi xốp. Tác giả đệm lót khuyến cáo, trong các chuồng trại nên có 1/3 diện tích láng nền xi măng, lợn nằm trên nền xi măng giảm độ nóng. Việc chống nóng thực tế cũng chỉ tập trung trong khoảng thời gian 3 tháng, như vậy chỉ còn lại 9 tháng con lợn có thể sống bình thường. Trong quá trình triển khai vừa qua, chúng tôi nhận được nhiều phản hồi tốt sử dụng từ bà con nông dân, đặc biệt sử dụng đệm lót không có mùi, giảm ô nhiễm môi trường trong chăn nuôi.

 

Bà con nông dân đăng ký tham gia xây hầm biogas với ai,và có được hỗ trợ gì không? Việc xây hầm có ưu nhược điểm gì cho việc xử lý chất thải trong chăn nuôi?

Đăng ký để xây các hầm biogas, khuyến cáo bà con nông dân nên tư vấn từ cán bộ khuyến nông các tỉnh, các địa phương tư vấn nơi cung cấp hầm biogas đạt tiêu chuẩn. Khuyến cáo tư vấn từ các cán bộ kỹ thuật địa phương, để việc xây hầm không chỉ dùng hiện tại mà còn có bảo hành lâu dài. Hiện nay có một số các đơn vị cung cấp hầm chất lượng không tốt, không có bảo hành gây vất vả cho bà con nông dân trong quá trình chăn nuôi. Kinh phí hỗ trợ tùy thuộc vào từng tỉnh có các dự án, có dự án được hỗ trợ kinh phí, một số tỉnh không có dự án bà con tự chi phí cho chăn nuôi của gia đình mình. Chúng tôi khuyến cáo, khi sử dụng hầm biogas bà con nên lựa chọn quy mô chăn nuôi nông hộ để sử dụng hầm đạt yêu cầu. Trong quá trình sử dụng hầm biogas, không đổ vào bể các loại hóa chất diệt khuẩn như xà phòng, thuốc trừ sâu, thuốc kháng sinh... điều đó se làm chết các vi khuẩn trong bể. Đảm bảo tỷ lệ pha loãng giữa phân và nước tốt nhất là 1:1 hoặc 1:1,5. Trong thiết kế chuồng trại nên làm hai hệ thống thoát nước, một xuống bể biogas và một thoát ra rãnh nước chung để nước tắm, nước vôi, dầu mỡ, nước xà phòng hoặc thuốc sát trùng, phân gia súc ốm đang dùng kháng sinh sẽ được kiểm soát không cho chảy vào hầm biogas. Xây dựng hệ thống thu gom chất thải này (bể phần giải hiếu khí) dẫn ra hồ sinh học để hệ sinh vật thủy sinh tiếp tục chuyển hóa và phân hủy các chất hữu cơ dạng hòa tan nhằm làm giảm hàm lượng các chất ô nhiễm trong nước thải hoặc thu gom và sử dụng tưới cho cây trồng.

 

Bác Phạm Hồng- Gia Lai hỏi: Nuôi dê thì có làm được hầm biogas không? Và làm như thế nào?

Nuôi dê phụ thuộc vào quy mô chăn nuôi, để làm được hầm biogas cần có một lượng phân nhất định, đủ để vi sinh vật lên men. Nếu quy mô chăn nuôi dê của bác lớn, thì có thể thu gom phân để làm hầm biogas. Hiện nay, trên cả nước dùng trong chăn nuôi lợn là chính. Thói quen chăn nuôi của lợn là tập trung còn chăn nuôi dê chủ yếu là chăn thả, nên việc thu gom phân gặp khó khăn. Bác có thể liên hệ với Trung tâm Khuyến nông Gia Lai để có những khuyến cáo cụ thể, cũng như các cán bộ khuyến nông huyện sẽ đến trực tiếp trang trại của bác để khảo sát và có những khuyến cáo về phương thức chăn nuôi, điều kiện chăn nuôi phù hợp áp dụng hiệu quả với mô hình chăn nuôi của gia đình mình.

 

Về phương pháp ủ phân, chuyên gia của bà con lưu ý, trước đây phương pháp này được sử dụng rất rộng rãi, hiện nay việc ủ phân ít hơn vì đã có hầm biogas, nên việc ủ phân không cần thiết nữa. Tuy nhiên, khuyến cáo bà con ở những nơi chăn nuôi tương đối khó khăn, chưa có điều kiện sử dụng hầm, để làm sạch môi trường chăn nuôi, thì dùng phương pháp ủ phân rất hiệu quả. Khi lấy phân ra khỏi chuồng để ủ, phân được xếp thành từng lớp ở nơi có nền không thấm nước. Để đảm bảo cho các quá trình hoạt động của vi sinh vật được tiến hành thuận lợi, nơi ủ phân phải có nền không thấm nước, cao ráo, tránh ứ đọng nước mưa. Đống phân ủ phải có mái che mưa và để tránh mất đạm. Cạnh nơi ủ phân cần có hố để chứa nước từ đống phân chảy ra. Dùng nước phân ở hố này tưới lại đống phân để giữ độ ẩm cần thiết, tạo điều kiện thuận lợi cho tập đoàn vi sinh vật hoạt động mạnh.

 

Từ năm 2011 đến nay, Trung tâm Khuyến nông Quốc gia đã có một số  mô hình khuyến nông trung ương triển khai trên cả nước, trong đó có các mô hình có lồng ghép hoạt động xử lý chất thải trong chăn nuôi ví dụ như: Mô hình sử dụng chăn nuôi lợn an toàn sinh học và áp dụng VietGAHP triển khai ở tại 15 tỉnh. Mô hình Phát triển chăn nuôi lợn hướng nạc, áp dụng công nghệ thụ tinh nhân tạo triển khai trong khoảng 12 tỉnh. Mô hình phòng chống dịch bệnh cho gia súc gia cầm quy mô cấp xã 8 tỉnh. Mô hình Tăng cường năng lực chp hệ thống khuyến nông Việt Nam trong chiến lược giảm thiểu phát thải khí nhà kính trong nông nghiệp (được tài trợ bởi Tổ chức Usaid) tại 4 tỉnh. Trong các mô hình này có lồng ghép các kỹ thuật về xử lý chất thải trong chăn nuôi, chúng tôi cố gắng đưa những kỹ thuật đơn giản nhất để bà con có thể áp dụng vào ngay quy mô chăn nuôi của nông hộ nhà mình.

 

TS. Hạ Thúy Hạnh cho biết, vì thời lượng chương trình có hạn, quý thính giả có thể gọi điện thoại trực tiếp đến Trung tâm Khuyến nông Quốc gia với số máy  là: 043.7282489 để chúng tôi tư vấn trực tiếp cho bà con nông dân. Ngoài ra, Trung tâm cũng có Tổ tư vấn các chuyên mục: Trồng trọt, chăn nuôi, thủy sản, lâm nghiệp, và khuyến công. Bên cạnh đó, kính mời thính giả, bà con có thể truy cập trang web khuyennongvn.gov.vn với các chuyên mục hướng dẫn, cũng như tư vấn về tiến bộ kỹ thuật, chương trình đào tạo nghề cho lao động nông thôn mà Trung tâm đã và đang triển khai.

 

Với những tư vấn, khuyến cáo của TS. Hạ Thúy Hạnh- Phó Giám đốc Trung tâm Khuyến nông Quốc gia sẽ giúp bà con có những biện pháp xử lý chất thải trong chăn nuôi tránh ô nhiễm môi trường một cách an toàn.

 

Thanh Thúy