Tại Sơn La, Trung tâm Kỹ thuật Nông nghiệp Sơn La đang giữ vai trò then chốt trong công tác đào tạo, hướng dẫn kỹ thuật, truyền thông góp phần lan tỏa tư duy tuần hoàn đến từng hợp tác xã, hộ nông dân.
Trong 2 năm 2024-2025, Trung tâm Kỹ thuật Nông nghiệp tỉnh Sơn La đã tổ chức và phối hợp tổ chức 35 lớp tập huấn với sự tham dự của hơn 1.000 lượt học viên là cán bộ kỹ thuật cơ sở, khuyến nông cộng đồng, nông dân nòng cốt và thành viên hợp tác xã. Nội dung tập huấn tập trung vào kỹ thuật sản xuất nông nghiệp tuần hoàn, hướng dẫn học viên sử dụng chế phẩm vi sinh, tự sản xuất chế phẩm IMO4 và ủ phân hữu cơ vi sinh từ phụ phẩm nông nghiệp… Học viên được thực hành trực tiếp quy trình tạo và nhân nuôi chế phẩm vi sinh, ủ phân từ rơm rạ, vỏ cà phê, phân chuồng; xử lý chất thải chăn nuôi, cải tạo đất và phòng ngừa dịch bệnh bằng chế phẩm sinh học.
Thông qua tập huấn, nông dân và hợp tác xã được hướng dẫn quy trình cụ thể, dễ áp dụng tại hộ, giúp giảm chi phí đầu vào, cải thiện độ phì đất, và bảo vệ môi trường sinh thái. Kết quả bước đầu cho thấy, sau tập huấn, nhiều hộ đã áp dụng thành công, giúp giảm 20–30% chi phí phân bón, tăng năng suất, cải thiện chất lượng nông sản, đồng thời hạn chế ô nhiễm môi trường thông qua việc tái chế phụ phẩm đúng quy trình. Đặc biệt là thành viên các hợp tác xã nông nghiệp tại xã Chiềng Sơn, phường Mộc Châu, xã Yên Châu… đều chia sẻ rất tâm đắc với phương pháp tự sản xuất chế phẩm IMO4, được thăm mô hình sản xuất cam đường canh hữu cơ của HTX cam Meha tại bản Pa Cốp, xã Vân Hồ, học viên rất phấn khởi và cam kết áp dụng tại hộ gia đình ngay khi kết thúc khoá học.
Song song với công tác đào tạo, Trung tâm còn đẩy mạnh truyền thông khuyến nông qua nhiều kênh truyền thông đại chúng như các Phóng sự chuyên đề, bài viết trên Báo điện tử và sóng truyền thanh – truyền hình của Báo và Phát thanh – Truyền hình Sơn La; Đài Tiếng nói Việt Nam, tổ chức các sự kiện khuyến nông như Diễn đàn, tọa đàm, hội thảo đầu bờ khuyến nông… Trọng tâm là Trung tâm đã tham mưu cho Sở Nông nghiệp và PTNT tổ chức Tọa đàm “Giải pháp phát triển mô hình sản xuất nông nghiệp theo hướng kinh tế tuần hoàn” năm 2024 với khoảng 130 đại biểu tham dự, đã tạo diễn đàn trao đổi thiết thực giữa các chuyên gia, doanh nghiệp, hợp tác xã và nông dân về giải pháp phát triển mô hình tuần hoàn phù hợp điều kiện địa phương.
Mô hình sản xuất lúa hữu cơ theo chuỗi giá trị tại huyện Phù Yên (nay là xã Phù Yên) là một trong những điển hình tiêu biểu của nông nghiệp tuần hoàn tại Sơn La. Được triển khai từ năm 2019, ban đầu triển khai khoảng 120 ha, đến nay mô hình đã mở rộng lên hơn 720 ha, trong đó 130 ha đã được chứng nhận hữu cơ theo tiêu chuẩn quốc gia. Việc chuyển đổi sang sản xuất hữu cơ giúp nông dân giảm chi phí đầu vào 10–15%, năng suất đạt trung bình 7 tấn/ha, cao hơn 1,5–2 tấn/ha so với canh tác truyền thống, đồng thời giá bán lúa hữu cơ cao hơn 20–30%.
Mô hình cũng được gắn với chuỗi tiêu thụ sản phẩm “Gạo Phù Yên”, truy xuất nguồn gốc và phát triển thương hiệu hàng hóa địa phương, góp phần nâng cao thu nhập và khẳng định uy tín nông sản Sơn La trên thị trường.
    |
 |
| Mô hình sản xuất lúa hữu cơ theo chuỗi giá trị được nhận rộng |
Cùng với đó, mô hình nuôi gà H’Mông thương phẩm kết hợp sản xuất nông nghiệp tuần hoàn do TTKTNN Sơn La hướng dẫn đã cho thấy hiệu quả rõ rệt. Tại đây, chất thải chăn nuôi được xử lý bằng chế phẩm sinh học và đệm lót sinh học, phối trộn với phụ phẩm nông nghiệp để ủ thành phân hữu cơ phục vụ trồng cỏ, rau, cây ăn quả; ngược lại, phụ phẩm trồng trọt được tận dụng làm thức ăn tự nhiên cho đàn gà. Mô hình này hình thành vòng tuần hoàn khép kín, giúp giảm chi phí chăn nuôi, hạn chế ô nhiễm, đồng thời tạo nguồn phân hữu cơ tại chỗ, nâng cao hiệu quả sản xuất.
Ngoài ra, nhiều mô hình lúa – cá luân canh, ủ thức ăn chăn nuôi từ phụ phẩm nông nghiệp, hay sử dụng khí sinh học (biogas) trong chăn nuôi cũng đang được nhân rộng, góp phần hình thành hệ sinh thái nông nghiệp xanh và bền vững tại Sơn La. Những mô hình trên thể hiện rõ lợi ích kép mà nông nghiệp tuần hoàn mang lại – vừa hiệu quả kinh tế, vừa bảo vệ môi trường, hướng đến nền sản xuất nông nghiệp xanh, sạch và bền vững.
Phát huy kết quả đạt được, trong thời gian tới Trung tâm Kỹ thuật Nông nghiệp Sơn La sẽ tiếp tục mở rộng quy mô đào tạo, gắn nội dung tập huấn với các sản phẩm chủ lực của tỉnh như cây ăn quả, cà phê, rau hoa và chăn nuôi bản địa.
Trung tâm cũng chú trọng ứng dụng chuyển đổi số và trí tuệ nhân tạo (AI) trong quản lý vùng trồng, theo dõi dữ liệu sản xuất, cấp mã số vùng trồng, truy xuất nguồn gốc nông sản, giúp sản phẩm Sơn La minh bạch hơn, nâng cao năng lực cạnh tranh và đáp ứng yêu cầu của thị trường trong và ngoài nước. Mục tiêu là xây dựng đội ngũ “nông dân số – hợp tác xã số”, tiên phong trong sản xuất sạch, minh bạch và bền vững.
Từ những kết quả và mô hình tiêu biểu trên, tư duy sản xuất nông nghiệp tuần hoàn đã lan tỏa mạnh mẽ trong toàn tỉnh. Hiện nay, nhiều hợp tác xã và hộ nông dân ở các xã, phường như Vân Sơn, Mộc Châu, Yên Châu, Mai Sơn, Phù Yên… đã chủ động hình thành hàng trăm mô hình sản xuất tuần hoàn tương tự, ứng dụng hiệu quả các giải pháp sinh học, tái chế phụ phẩm và quản lý sản xuất theo chuỗi giá trị. Có thể nói, mỗi mô hình tuần hoàn nhỏ là một mắt xích của hệ sinh thái nông nghiệp xanh Sơn La đang ngày càng mở rộng, đóng góp vào hành trình xây dựng nền nông nghiệp tuần hoàn – thông minh – bền vững.
Với sự kiên trì và đổi mới không ngừng từ những hoạt động đào tạo, chuyển giao và truyền thông đồng bộ, Trung tâm Kỹ thuật Nông nghiệp đang góp phần đưa tư duy nông nghiệp tuần hoàn trở thành động lực phát triển mới cho ngành nông nghiệp tỉnh, hướng tới mục tiêu nông nghiệp xanh – nông thôn số – nông dân thông minh, vì một Sơn La xanh – sạch – thịnh vượng.
Ngần Thị Minh Thanh
Trung tâm Kỹ thuật Nông nghiệp Sơn La