Từ năm 2012 – 2014, dự án “Xây dựng mô hình trồng cây lâm sản ngoài gỗ làm thực phẩm tại vùng Tây Bắc” thuộc chương trình dự án khuyến nông Trung ương được triển khai trên 3 loài cây lâm sản ngoài gỗ có giá trị kinh tế cao là rau Bò Khai, rau Sắng, và Sơn Tra trên địa bàn một số huyện của 4 tỉnh: Sơn La, Điện Biên, Lai Châu và Yên Bái, với quy mô 219 ha (175 ha Sơn Tra, 10 ha rau Sắng, 34 ha Bò Khai), 14 mô hình (Sơn Tra: 7, Bò Khai: 6, Rau Sắng: 1) trên tổng số 30 điểm trình diễn (2 điểm/mô hình, riêng 1 mô hình Sơn Tra 45 ha có 4 điểm trình diễn). Trong đó, chỉ tính riêng trên địa bàn tỉnh Điện Biên, mô hình trồng cây Sơn Tra tại 2 xã vùng cao của huyện Tuần Giáo là xã Tỏa Tình (10 ha) và xã Tênh Phông (10 ha) thực hiện trên 20 ha, với 20 hộ tham gia.

Cán bộ kỹ thuật hướng dẫn người dân chăm sóc cây Sơn Tra

Mô hình do Trung tâm Nghiên cứu Khoa học và Chuyển giao công nghệ (Trường Đại học Tây Bắc) triển khai từ tháng 7 năm 2012. Đến nay, người dân tham gia mô hình đã nhận được sự hỗ trợ về cây giống, phân bón từ ngân sách Nhà nước theo đúng quy định (1667 cây/ha, 167 kg NPK 5:10:3/ha/năm), người dân đóng góp 167 kg NPK/ha/năm (50% kinh phí đối ứng của các hộ tham gia mô hình). Cây Sơn Tra tại các mô hình sinh trưởng tốt, phát triển tốt, chiều cao bình quân đạt 1,8 m. Cá biệt, có những gia đình trồng xen cây Sơn Tra trong nương lúa, cây sinh trưởng rất đạt chiều cao trên 2,5 m. Theo nhận định của cán bộ khuyến nông xã và một số hộ có kinh nghiệm, với tốc độ sinh trưởng như hiện nay, sau 5 năm cây sẽ cho lứa quả bói đầu tiên. Trong quá trình trồng cây Sơn Tra cần đặc biệt lưu ý phòng trừ loài sâu đục thân và sâu cuốn lá hại loài cây này.

Cây Sơn Tra 10 tuổi có thể cho sản lượng quả ổn định từ 100 - 200 kg/năm, với giá bán bình quân từ 7.000 - 10.000 đồng/kg quả sẽ đem lại nguồn thu không nhỏ cho hộ gia đình. Cây Sơn tra thích hợp trồng ở độ cao trên 1000 m, có sương mù.

Nhận thức được giá trị kinh tế của loài cây này, toàn bộ các hộ tham gia mô hình là người Mông đã nhiệt tình tham gia. Một số hộ dân tại địa phương sau khi được tập huấn kỹ thuật trồng và chăm sóc loài cây này (trong khuôn khổ các lớp tập huấn nhân rộng) đã tự đầu tư cây giống, phân bón để trồng Sơn Tra trên đất của gia đình mà không cần sự hỗ trợ của Nhà nước.

Việc triển khai xây dựng mô hình trồng Sơn Tra trên địa bàn các xã vùng cao, đối tượng tham gia chủ yếu là người dân tộc thiểu số đã có sự ảnh hưởng đáng kể đối với người dân nơi đây trong việc thay đổi nhận thức, tập quán canh tác. Giúp họ phát triển kinh tế bền vững từ mô hình canh tác trên đất dốc, chống xói mòn, cải thiện tình hình du canh, du cư của một số bộ phận người dân, khai thác tốt tiềm năng đất đai vùng cao. Trong tương lai, mô hình trồng Sơn Tra sẽ đem lại nguồn thu nhập cao, ổn định lâu dài, góp phần nâng cao đời sống, ổn định tình hình kinh tế chính trị tại địa phương.

Mộc Lan

Trung tâm Khuyến nông Quốc gia