Năm 2024, Trung tâm Khuyến nông và Giống nông, lâm nghiệp tỉnh Đắk Nông (nay là Trung tâm Khuyến nông tỉnh Lâm Đồng) phối hợp với Công ty TNHH Bayer Việt Nam triển khai mô hình tại các xã thuộc địa bàn tỉnh Đắk Nông cũ (nay thuộc tỉnh Lâm Đồng).
Ban đầu, mô hình dự kiến thực hiện trên diện tích 200 ha, trong đó có 10 ha mô hình (1 ha/hộ) và 10 ha đối chứng (1 ha/hộ). Tuy nhiên, nhờ sự hưởng ứng tích cực của người dân, diện tích áp dụng thực tế đã đạt khoảng 300 ha.
Trước khi triển khai, ngành sầu riêng địa phương gặp nhiều khó khăn: quản lý dịch hại chưa hiệu quả khiến nông dân phải tăng số lần phun thuốc, lạm dụng nồng độ, dẫn đến kháng thuốc và dư lượng vượt ngưỡng an toàn; tình trạng nhiễm Cadimi trong sản xuất và Vàng O trong chế biến làm giảm uy tín xuất khẩu; biến đổi khí hậu bất lợi cho ra hoa, đậu quả; thị trường tiêu thụ ngày càng đòi hỏi chất lượng cao.
Các vườn tham gia mô hình đều là vườn sầu riêng từ năm thứ 5 trở lên, đã cho thu hoạch ổn định với tỷ lệ đồng đều cây trên 80%. Trong quá trình triển khai, cán bộ kỹ thuật của Trung tâm Khuyến nông và Bayer Việt Nam thường xuyên thăm vườn, kiểm tra sinh trưởng, sâu bệnh và phối hợp cùng nông dân đưa ra giải pháp kỹ thuật phù hợp từng giai đoạn và mức độ dịch hại. Nông dân được tập huấn, hướng dẫn quy trình chăm sóc, sử dụng thuốc bảo vệ thực vật an toàn, theo nguyên tắc 4 đúng, thân thiện với môi trường, phù hợp từng giai đoạn sinh trưởng của cây.
Ông Đoàn Văn Thanh ở thôn 13, xã Quảng Tín chia sẻ: “Trước đây, tôi sử dụng thuốc chủ yếu theo kinh nghiệm và lời khuyên của đại lý nên phun nhiều lần mà hiệu quả không cao, lại ảnh hưởng đến sức khỏe, môi trường, trái sầu riêng tồn dư thuốc. Tham gia mô hình, chúng tôi được hỗ trợ đầy đủ, hướng dẫn kỹ thuật, cán bộ trực tiếp pha thuốc và xử lý tại vườn. Quy trình kỹ thuật của Bayer giúp giảm số lần phun, thời gian cách ly ngắn, hiệu quả phòng trừ sâu bệnh lại rất cao. Sản phẩm thân thiện với môi trường và an toàn cho con người.”
Tương tự, ông Mai Huyệch ở phường Nam Gia Nghĩa - một trong 10 hộ tham gia mô hình cho biết: “Tôi được hướng dẫn sử dụng thuốc có độ độc thấp, đảm bảo thời gian cách ly tốt nên chất lượng sản phẩm được nâng cao, an toàn với người sử dụng. Tham gia mô hình này, ưu điểm rõ nhất là chi phí đầu tư thấp hơn so với cách làm trước đây nhưng hiệu quả cao. Đây cũng là một trong những biện pháp mà các hộ trồng sầu riêng trên địa bàn hướng đến”.
Nhờ tuân thủ quy trình kỹ thuật theo hướng dẫn, sâu bệnh được kiểm soát tốt, thiệt hại giảm rõ rệt, nông dân chủ động hơn trong quản lý vườn. Sau gần một năm thực hiện, mô hình mang lại kết quả khả quan như: Vườn mô hình đạt năng suất 30 tấn/ha, tỷ lệ quả loại 1 trên 80%, giá bán bình quân 65.000 đồng/kg, mang lại lợi nhuận hơn 1,3 tỷ đồng/ha sau khi trừ chi phí. Vườn đối chứng đạt năng suất 27 tấn/ha, tỷ lệ loại 1 khoảng 78%, giá bán 63.000 đồng/kg, lợi nhuận gần 1,1 tỷ đồng/ha. Như vậy, vườn mô hình đạt năng suất tăng hơn 10% và lợi nhuận cao hơn rõ rệt so với vườn đối chứng.
Mô hình đã góp phần thay đổi nhận thức, giúp nông dân từ bỏ thói quen “tắm thuốc” cho vườn, hướng tới sản xuất an toàn, thân thiện môi trường, tuân thủ kỹ thuật. Người dân được tập huấn bài bản, nâng cao ý thức về an toàn lao động, bảo vệ sức khỏe cộng đồng và môi trường.
Mô hình được triển khai đúng thời điểm ngành sầu riêng trong nước phải đáp ứng yêu cầu chất lượng khắt khe hơn từ thị trường. Việc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật an toàn, hiệu quả, đúng kỹ thuật không chỉ nâng cao năng suất, chất lượng mà còn thể hiện trách nhiệm của người sản xuất với người tiêu dùng và xã hội.
Nhiều nông dân và cơ quan, đơn vị đến tham quan đều ghi nhận đây là hướng đi đúng đắn, hiệu quả và xứng đáng được nhân rộng.
Kết quả mô hình khẳng định: áp dụng quy trình canh tác tiên tiến giúp kiểm soát dịch hại hiệu quả, đảm bảo an toàn thực phẩm, cải thiện rõ rệt năng suất và chất lượng, tăng thu nhập cho nông dân. Mô hình đã trở thành hình mẫu sản xuất mới, gắn sản xuất với trách nhiệm xã hội, bảo vệ sức khỏe con người và môi trường, đồng thời nâng cao vị thế sầu riêng Lâm Đồng trên thị trường trong nước và quốc tế.
Đây là bước tiến quan trọng, góp phần phát triển bền vững ngành hàng sầu riêng – cây trồng chủ lực của tỉnh Lâm Đồng với tổng diện tích 42.417 ha, trong đó 21.491 ha đang cho thu hoạch, sản lượng đạt khoảng 262.000 tấn.
Nguyễn Thị Thắm
Trung tâm Khuyến nông tỉnh Lâm Đồng