a) Chọn cây mẹ/cây trội để thu hái quả
Cây trội/cây mẹ phay được chọn lọc từ rừng tự nhiên hoặc cây phân tán theo TCVN 8755:2017 (Giống cây lâm nghiệp - Cây trội) thông qua các chỉ tiêu sinh trưởng và chất lượng cụ thể như sau: cây sinh trưởng tốt, phát triển tốt; thân thẳng tròn đều không vặn xoắn; đường kính ngang ngực từ 25 cm trở lên, chiều cao vút ngọn ≥ 20 m, chiều cao dưới cành đạt ít nhất 50% so với chiều cao thân cây trở lên; đã có quả ổn định, không có dấu hiệu bị sâu, bệnh hại.
b) Thu hái, xử lý và bảo quản hạt giống
* Thu hái hạt giống:
- Thời gian quả chín: Tùy theo từng vùng sinh thái, quả phay thường chín vào cuối tháng 4 đến giữa tháng 7 dương lịch.
- Thời gian thu hái quả: Để đảm bảo chất lượng hạt giống cần theo dõi quả trong thời gian từ tháng 4 đến tháng 5 dương lịch. Khi thấy quả chuyển từ màu xanh sang màu nâu tím tiến hành thu quả. Thời gian thu hái quả tốt nhất vào tháng 5 đến tháng 6 dương lịch (tùy theo từng vùng sinh thái).
- Phương pháp thu quả: Hái quả bằng cách sử dụng sào có ngoắc ở đầu sào để giật từng chùm quả vừa bắt đầu chín. Thao tác giật/hái quả phải nhẹ nhàng, tránh làm tổn thương đến cây mẹ. Lưu ý, không chặt thân và cành chính để thu hái quả.
    |
 |
| Quả phay thường chín vào cuối tháng 4 đến giữa tháng 7 dương lịch |
* Xử lý hạt giống:
- Quả sau khi thu hái được loại bỏ tạp vật và bỏ trong bao tải hoặc vun thành đống ở những nơi thông gió, mỗi ngày đảo một lần. Khi quả chín đều, đem trải đều và phơi ở nơi khô ráo thoáng mát (không phơi trực tiếp dưới ánh sáng trực xạ và nơi có gió mạnh); khi vỏ quả khô, hạt tự tách ra sẽ tiến hành gom lại và loại bỏ tạp chất trước khi tiến hành bảo quản hoặc gieo ươm.
- Mỗi gram hạt phay có trung bình từ 8.000÷8.500 hạt, hạt rất nhỏ, dạng sợi (đường kính khoảng 0,5 mm, chiều dài hạt trung bình 4÷6 mm) và có lông dài ở hai đầu.
* Bảo quản hạt giống:
Hạt sau khi tách khỏi quả nếu chưa gieo ươm ngay thì cần được bảo quản để giữ được tỷ lệ nảy mầm của hạt. Do hạt phay mất sức nảy mầm rất nhanh nên cần gieo ươm ngay sau khi thu hái.
Trong trường hợp cần bảo quản, để hạt trong các tủ bảo quản chuyên dụng hoặc bảo quản trong tủ lạnh ở nhiệt độ 5÷8 độ C, độ ẩm của hạt khi đưa vào bảo quản là 12%. Thời gian bảo quản tốt nhất theo phương pháp nêu trên là 3 tháng (tỷ lệ nảy mầm ban đầu của hạt phay ngay sau khi thu hái, chế biến đạt từ 50 đến 60%). Hạt giống phay sau 1 tháng bảo quản tỷ lệ nảy mầm đạt 40÷45%, sau 3 tháng còn 25÷30%.
c) Thời vụ gieo hạt
Để đảm bảo được tỷ lệ nảy mầm và chất lượng cây giống phay, tốt nhất nên gieo hạt sau khi thu hái và chế biến quả. Tùy theo từng vùng sinh thái nhưng thời gian gieo ươm tốt nhất là vào tháng 5 đến tháng 8 dương lịch.
d) Xử lý hạt trước khi gieo
Hạt được xử lý bằng hình thức ngâm trong nước ấm có nhiệt độ 30÷35 độ C trong thời gian 4 giờ, sau đó vớt hạt ra để ráo nước rồi đem gieo.
đ) Gieo hạt và chăm sóc hạt sau khi gieo
- Hạt sau khi xử lý được gieo vào luống đất thịt hoặc các khay gieo ươm đặt trong nhà gieo ươm có mái che, thông thoáng (nhiệt độ biến động từ 28÷30 độ C).
- Hàng ngày tưới đủ ẩm cho hạt vào buổi sáng sớm và chiều tối bằng bình phun có lỗ nhỏ để hạn chế hạt bị hở hạt.
e) Tạo bầu
- Kích thước túi bầu: Sử dụng bầu Polyetylen có đáy, kích thước 12x15 cm và có đục lỗ xung quanh bầu để thoát nước.
- Thành phần ruột bầu (theo thể tích) gồm 90% đất mùn tơi xốp + 10% phân chuồng hoai.
- Cách xếp bầu: Bầu sau khi đóng xong được xếp thành từng luống rộng từ 0,8÷1,0 m, giữa các luống cách nhau từ 50÷60 cm để làm lối đi lại phục vụ chăm sóc cây giống. Sau khi xếp bầu vào luống cần lấp đất xung quanh hàng bầu ngoài cùng của luống với chiều cao lấp đất bằng 2/3 chiều cao của bầu để hạn chế thoát hơi nước và bị đổ.
- Thời gian tạo bầu: Bầu được tạo trước khi cấy cây con từ 7 đến 10 ngày.
f) Cấy cây con vào bầu và che sáng
- Thời gian cấy cây vào bầu: Khi cây con có 1 đến 2 cặp lá mầm (khoảng 25 ngày tuổi) được bứng để cấy vào bầu. Mỗi bầu cấy 1 cây, chọn những cây đủ khỏe mạnh, không dập nát, cụt ngọn để cấy vào bầu. Khi cấy cần chọc 1 lỗ ở giữa bầu, có chiều sâu bằng chiều dài của rễ cây mầm. Đặt rễ cây mầm vào vị trí đã trọc lỗ theo hướng thẳng đứng, sau đó lấp đất kín và ấn nhẹ quanh rễ cây mầm. Thời gian cấy cây vào bầu vào buổi chiều mát
- Cây con phay sau khi cấy vào bầu được che sáng ở độ cao 1,8÷2,0 m so với mặt luống bầu. Tỷ lệ che sáng là 25% ánh sáng trực xạ đến 11 tháng, sau đó bỏ giàn che trước khi xuất vườn đi trồng 1 tháng.
g) Chăm sóc cây con
- Tưới nước: Sau khi cấy cây con vào bầu, hàng ngày cần tưới ẩm nước để giữ độ ẩm cho cây với tần xuất 2 lần vào buổi sáng sớm và chiều tối, lượng nước tưới từ 4 đến 5 lít/m2 (trừ các ngày mưa, ẩm) nhưng không được để úng nước.
- Làm cỏ, phá váng: 10 ngày/lần tiến hành làm cỏ phá váng
- Tưới phân bón thúc: Định kỳ 2 đến 3 tháng tiến hành tưới phân (dinh dưỡng) cho cây, bằng cách sử dụng phân NPK (16:16:8) hoặc Supe lân Lâm Thao từ 1 đến 3%, lượng tưới 7 lít cho một m2 diện tích mặt bầu.
- Đảo bầu: Định kỳ đảo bầu cho cây 3 tháng 1 lần, khi đảo bầu kết hợp phân loại cây, lọc ra các cây sinh trưởng tốt để riêng một khu và cây xấu để riêng một khu tiện cho việc chăm sóc. Trước khi trồng khoảng 30 ngày cần đảo bầu lần cuối. Đảo bầu được thực hiện vào ngày râm mát hay có mưa phùn.
h) Phòng trừ sâu, bệnh hại
Cây phay trong giai đoạn vườn ươm thường hay bị bệnh thối ngọn, thối rễ và sâu ăn lá. Vì vậy, cần theo dõi cây con thường xuyên để phòng trừ sâu, bệnh hại, sử dụng thuốc phòng trừ nấm (ví dụ: thuốc Mancozeb 80 WP phun với nồng độ 5g/1 lít nước phun cho 2m2, định kỳ 1 tháng 2 lần (15 ngày/lần) trong thời gian 5 tháng liên tục).
i) Tiêu chuẩn cây con xuất vườn
Cây con phay đủ tiêu chuẩn xuất vườn để trồng rừng phải đạt được các chỉ tiêu sau đây:
- Cây con 12 tháng tuổi;
- Đường kính gốc từ 0,8÷1,0 cm;
- Chiều cao vút ngọn từ 60÷70 cm;
- Cây sinh trưởng tốt, không sâu bệnh hại, không bị cụt ngọn;
- Cây đã được đảo bầu, dừng tưới phân và đã được bỏ toàn bộ giàn che ở phía trên trước khi mang đi trồng 1 tháng.