Việc sản xuất đay lấy tơ có 2 hạn chế là: đầu ra bấp bênh và gây ô nhiễm môi trường do phải ngâm giặt đay trong kênh, rạch. Mới đây, nhà nước đã đầu tư xây dựng nhà máy sản xuất bột giấy Phương Nam tọa lạc tại Thạnh Hóa, Long An, với công suất 100.000 tấn bột/năm, mà nguyên liệu chính là từ cây đay, với tổng lượng nhu cầu cây đay tươi 600.000 tấn/năm. Như vậy, với khoảng 15.000 ha diện tích trồng đay mới có thể đáp ứng đủ nhu cầu cho nhà máy sản xuất bột giấy nói trên.
Trước tình hình trên, từ tháng 9/2009 đến tháng 12/2011, Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển nông nghiệp Đồng Tháp Mười - thuộc Viện Khoa học Kỹ thuật miền Nam đã nghiên cứu thành công quy trình canh tác đay tại hai xã Thạnh Phú - huyện Thạnh Hóa và xã Bình Hòa Đông - huyện Mộc hóa để phục vụ cho vùng nguyên liệu sản xuất bột giấy ở địa phương này. Qua đó góp phần tăng thu nhập, ổn định đời sống cho người dân.
Trong bài này, chúng tôi xin giới thiệu quy trình kỹ thuật trồng cây đay đã được nghiên cứu thành công:
1. Thời vụ trồng
Từ 20/3 đến giữa tháng 4 dương lịch là tốt nhất (ngay sau khi thu hoạch lúa Đông Xuân) để tranh thủ độ ẩm đất vẫn còn đủ để gieo hạt.
2. Chuẩn bị đất
Xới đất và tạo líp rộng 4-5 m theo hướng dốc của ruộng, tạo rãnh giữa các líp rộng 30-40cm để thoát nước kết hợp làm lối đi thuận lợi cho chăm sóc, bón phân, nhất là khi đay lớn. Nông dân có thể sạ chay (không làm đất) tuy nhiên cần tạo líp và rãnh như trên.
3. Giống
Sử dụng giống đay Tainung, lượng giống gieo 14 kg/ha với tỷ lệ nảy mầm trên 85%
4. Gieo hạt
Hạt giống được ngâm 4-5 giờ trước khi sạ. Sau khi sạ xong, bơm nước vào ngâm khoảng 5-6 giờ, sau đó tháo nước, giữ đất ẩm để hạt nảy mầm. Hạt giống được gieo đều trên líp với độ sâu lắp hạt khoảng 1,5 cm. Cũng có thể gieo theo hàng trên líp với khoảng cách 20 cm giữa các hàng.
5. Bón phân
Liều lượng và thời kỳ bón:
- Bón lót: 100% lân nung chảy (30 P2O5)
- Bón đợt 1 (10-12 ngày sau gieo): 25%N + 50% DAP + 50% KCl
- Bón đợt 2 (30-35 ngày sau gieo): 40%N + 50% DAP + 50% KCl
- Bón đợt 3 (50-55 ngày sau gieo): 35%N
6. Phòng trừ cỏ dại
Dùng thuốc trừ cỏ Onecide với liều lượng 0,7-1,0 lít/ha để trừ cỏ và lúa cỏ.
7. Chăm sóc
- Tỉa dặm: khi đây được 10-12 ngày tuổi, tiến hành tỉa dặm tạo quần thể đồng đều. Mật độ thích hợp: 35-40 cây/m2.
- Chế độ nước: giai đoạn cây con (dưới 30 ngày tuổi) chỉ cần giữ ẩm, không để đọng nước (cây kém phát triển hoặc bị chết). Trường hợp đất khô cần bơm nước tưới bổ sung kết hợp bón phân và tưới nước để nâng cao hiệu quả phân bón.
8. Sâu bệnh hại và biện pháp phòng trừ
- Sâu đất: Phá hoại lúc cây mới mọc, cắn ngang thân cây vào ban đêm, ban ngày ẩn dưới đất. Phòng trị: Xử lý đất trước khi gieo với một trong các loại thuốc sau: Basudin 10H: 20kg/ha, Diaphos 10G, Diazan 10H... hoặc phun xịt Fastac 5EC, Karate 2,5EC vào ban đêm.
- Sâu đo xanh, sâu đục ngọn: thăm đồng thường xuyên, phát hiện sớm, phun xịt các loại thuốc đặc trị khi sâu non mới nở.
- Bệnh thối thân do nấm Macropaomina phaseol.: Trên lá và thân xuất hiện những đốm nâu đen da thân bị khô, sần sùi. Nấm có thể tấn công cả trái và hạt. Thời tiết ẩm ướt giúp bệnh lan truyền nhanh hơn. Thước hóa học: Zineb 80WP, Kitazin 50EC, Validacin 5SL
- Bệnh thối rễ do nấm Rhizoctonia violaceae.: Trên rễ và cổ rễ xuất hiện một lớp nấm như tơ màu tím đậm. Ít lâu sau xuất hiện các hạch màu nâu đen. Rễ cây bị thối, thân cây héo. Bệnh xuất hiện nhiều vào giai đoạn cây con. Phòng trừ: Xử lý hạt giống trước khi gieo bằng các loại thuốc Ceresan, Falisan hoặc sau gieo 7 ngày dùng thuốc Zineb 80WP xịt kỹ phần gốc. Gieo sạ vừa phải không nên gieo dày.
- Bệnh cháy lá do nấm Phoma sp.: Bệnh lan ra từ đầu lá trở xuống, lúc đầu như vết phỏng rồi chuyển sang màu xám tro có lấm tấm đen, lá tóp lại, cong, dễ rụng. Thuốc hóa học: Zineb, Kitazin, Validacin.
- Bệnh sưng rễ do tuyến trùng Melodogyne sp. Bệnh bắt đầu biểu hiện lá bị vàng úa, cây cằn cỗi, rễ bị sưng, cây khô chết dần. Phòng trừ: Tưới nước tràn vào ruộng, sau đó tháo nước hạn chế tuyến trùng phát triển. Xử lý đất trước khi gieo bằng thuốc Basudin 10H 20kg/ha. Có thể sử dụng thuốc trị như Mocap 10G, Nemagon, Furadan3G.
9. Thu hoạch
Thu hoạch sau gieo 150 ngày hoặc trước khi cây được khoảng 10 hoa (lúc vừa có trái non) sẽ cho năng suất sinh vật cao nhất.
10. Hiệu quả kinh tế
Sau 5 tháng trồng (150 ngày), năng suất đay đạt từ 62 - 73 tấn/ha (trung bình 65 tấn/ha), giá bán cho nhà máy 550 đồng/kg đay tươi, tổng thu 35 triệu đồng, trừ chi phí 15 triệu đồng, lãi bình quân là 20 triệu đồng/ha, cao hơn trồng lúa gấp đôi.
Thành công ban đầu của mô hình đã cho thấy, đây là mô hình dễ làm, đạt hiệu quả kinh tế cao, rất phù hợp trên vùng đất phèn, hy vọng trong vụ Hè Thu 2011 mô hình này sẽ được nhân rộng để giúp cho bà con nông dân vùng đất phèn Đồng Tháp Mười yên tâm mở rộng vùng sản xuất đay, phát triển theo hướng hàng hóa và bền vững.
Mai Thành Phụng