Đồng bằng sông Cửu Long là vùng trọng điểm có lợi thế về điều kiện tự nhiên, về nuôi tôm nước lợ của cả nước, tương ứng chiếm trên 90% diện tích và 80% sản lượng. Vùng nuôi tôm nước lợ phân bố dọc theo 8 tỉnh ven biển với sự đa dạng về các hình thức canh tác như nuôi chuyên canh (quảng canh cải tiến, bán thâm canh, thâm canh và gần đây là mô hình siêu thâm canh) hay nuôi kết hợp (tôm - lúa và tôm - rừng). Với mô hình nuôi tôm lúa mặn lợ có thể nuôi 2 vụ hoặc 1 vụ tôm và 1 vụ lúa, hiệu quả kinh tế cao, đạt 60-70 triệu đồng/ha/năm. Tuy nhiên, thực trạng ngành tôm vẫn chưa phát huy được hết những tiềm năng và lợi thế. Cùng với hạn chế về nguồn lực tài chính, biến đổi khí hậu là một trong những nguyên nhân khiến cho mối liên kết và quan hệ hợp tác giữa các tác nhân trong chuỗi giá trị tôm còn rời rạc, chưa bền vững, chưa phát huy được tiềm năng của các nhân tố trong chuỗi. Qua đó ảnh hưởng tiêu cực đến chất lượng sản phẩm và truy xuất nguồn gốc, làm giảm sức cạnh tranh của sản phẩm tôm Việt Nam.

Nhằm đánh giá hiện trạng liên kết, hợp tác trong sản xuất ngành tôm nước lợ và đề xuất các giải pháp phát triển hoạt động liên kết hợp tác, xây dựng thí điểm thành công 2 chuỗi liên kết trong nuôi tôm nước lợ, góp phần thực hiện thành công Quyết định 79/QĐ-TTg (ngày 18/1/2018) của Thủ tướng Chính phủ về kế hoạch hành động quốc gia phát triển ngành tôm Việt Nam, Trung tâm Khuyến nông Quốc gia cùng các đơn vị liên quan và địa phương đã triển khai nhiệm vụ “Xây dựng mô hình liên kết, hợp tác sản xuất trong ngành tôm thuộc đề án tổng thể phát triển ngành công nghiệp tôm nước lợ Việt Nam đến năm 2030” được Bộ Nông nghiệp và PTNT phê duyệt, thực hiện từ năm 2022-2024.

Mục tiêu đề án là điều tra, đánh giá các mối liên kết ngang, liên kết dọc theo các phương thức nuôi tôm nước lợ khác nhau (tôm - lúa, tôm - rừng, tôm trên cát, tôm công nghiệp quy mô nhỏ) nhằm tổng kết, áp dụng, nhân rộng mô hình hiệu quả vào sản xuất. Xây dựng các giải pháp tổ chức, quản lý liên kết sản xuất theo phương thức nuôi tôm nước lợ khác nhau. Xây dựng được 02 mô hình sản xuất theo hình thức liên kết ở 04 phương thức nuôi tôm nước lợ khác nhau (tôm - lúa, tôm - rừng, tôm trên cát, tôm công nghiệp quy mô nhỏ) tại các tỉnh ven biển đại diện vùng sinh thái khác nhau: Sóc Trăng, Bạc Liêu, Cà Mau, Kiên Giang, Trà Vinh, Nghệ An... Đào tạo tập huấn nâng cao năng lực cho trên 300 cán bộ HTX/THT và người sản xuất; thông tin tuyên truyền để nhân rộng mô hình liên kết sản xuất theo chuỗi giá trị hiệu quả.

Trong năm đầu tiên 2022, Trung tâm Khuyến nông Quốc gia đã thực hiện điều tra, đánh giá các mối liên kết ngang, liên kết dọc theo các phương thức nuôi tôm nước lợ (tôm - lúa, tôm - rừng); Xây dựng các giải pháp tổ chức, quản lý liên kết sản xuất tôm - lúa, tôm - rừng; Xây dựng bộ tiêu chí đánh giá mô hình tổ chức sản xuất, liên kết theo chuỗi giá trị; Xây dựng thí điểm một mô hình sản xuất theo hình thức liên kết ở 2 phương thức nuôi tôm nước lợ khác nhau (tôm - lúa, tôm - rừng) tại 2 tỉnh Sóc Trăng và Cà Mau; Tổ chức tập huấn cho các cơ sở, hỗ trợ chuyển giao kỹ thuật mới, áp dụng quy trình kỹ thuật và quản lý chất lượng theo chuỗi. Thực hiện chuyển giao công nghệ, mỗi tỉnh đào tạo 6 kỹ thuật viên hỗ trợ chuyển giao kỹ thuật mới, áp dụng quy trình kỹ thuật theo GAP về nuôi tôm - lúa, tôm - rừng và quản lý chất lượng đồng bộ theo chuỗi, giám sát thực hiện mô hình. Đào tạo, tập huấn nâng cao năng lực cho trên 60 cán bộ HTX/THT và người sản xuất; thông tin tuyên truyền để nhân rộng mô hình liên kết sản xuất theo chuỗi giá trị hiệu quả. Trung tâm Khuyến nông Quốc gia đã xây dựng các giải pháp tổ chức, quản lý liên kết theo chuỗi giá trị tôm. Mô hình liên kết 6 nhà, gồm: nhà quản lý - nhà khoa học - tổ hợp tác nuôi tôm - nhà cung ứng giống, thức ăn, sản phẩm xử lý môi trường nuôi trồng thủy sản - cơ sở thu gom - cơ sở chế biến.

leftcenterrightdel
HTX Hòa Đê là tổ hợp tác được chọn để thực hiện mô hình

Trung tâm lựa chọn 2 tổ hợp tác nuôi tôm - lúa ở huyện Mỹ Xuyên, tỉnh Sóc Trăng và 2 tổ hợp tác nuôi tôm - rừng thuộc huyện Ngọc Hiển, tỉnh Cà Mau để triển khai mô hình. Điển hình như hợp tác xã Nông Ngư Hoà Đê, xã Hoà Tú 1, huyện Mỹ Xuyên, tỉnh Sóc Trăng có 53 thành viên với 63 ha đất sản xuất nông nghiệp, phương thức sản xuất chủ yếu là nuôi trồng thuỷ sản và canh tác lúa theo mô hình luân canh tôm - lúa. Ông Mã Văn Hồng, Giám đốc HTX Hoà Đê, cho biết: Trong quá trình thực hiện mô hình thí điểm liên kết, HTX chủ động một số hoạt động như hỗ trợ cung ứng tôm giống, tổ chức thu mua sản phẩm thuỷ sản và phụ phẩm trong nuôi trồng thuỷ sản  như tôm sú, tôm thẻ, cá rô phi, cá mè trắng… chế biến thành những sản phẩm giá trị gia tăng để cung ứng cho thị trường. Nhìn chung các sản phẩm được thị trường chấp nhận và có chiều hướng phát triển khả quan, một số sản phẩm tiêu biểu như khô, chả cá rô phi, cá chà bông, bánh phồng tôm…

Căn cứ kết quả điều tra, kết quả mô hình thí điểm, Trung tâm Khuyến nông Quốc gia sẽ xây dựng tài liệu hướng dẫn trình tự, thủ tục thực hiện liên kết sản xuất phù hợp phương thức nuôi khác nhau, ban hành vào năm 2023.

Trong dịp này, Trung tâm Khuyến nông Quốc gia đã tổ chức 02 lễ ký kết, đó là:

- Ký kết hợp tác 6 “nhà” trong 3 năm nhằm tăng cường liên kết, hợp tác theo chuỗi giá trị để giảm giá tôm nguyên liệu, đảm bảo lợi ích hài hòa giữa các bên, củng cố mối liên kết ngang trong cộng đồng, thích ứng với biến đổi khí hậu, ổn định vùng nguyên liệu cung cấp cho cơ sở chế biến.

- Ký kết hợp tác giữa 5 tổ hợp tác tôm – lúa thuộc tỉnh Sóc Trăng trong 2 năm nhằm tăng cường tổ chức quản lý, nâng cao chất lượng, giá trị sản phẩm tôm – lúa, tạo liên kết trong sản xuất, tiêu thụ, xây dựng thương hiệu sản phẩm; xây dựng kênh trao đổi thông tin, nắm bắt nhu cầu thị trường, thị hiếu của người tiêu dùng; chia sẻ kinh nghiệm về chăm sóc, xử lý dịch bệnh, lựa chọn con giống, thức ăn, thuốc, hóa chất, kháng sinh trong nuôi thủy sản.

Ông Hoàng Văn Hồng - PGĐ. Trung tâm Khuyến nông Quốc gia cho rằng, mô hình tôm – lúa, tôm - rừng hợp tác, liên kết theo chuỗi giá trị được xem là mô hình mang tính bền vững tại các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long. Trung tâm Khuyến nông Quốc gia sẽ tiếp tục xây dựng các mô hình liên kết, hợp tác trong nuôi tôm nước lợ; củng cố hoàn thiện mối liên kết trong tổ hợp tác, hợp tác xã; triển khai nuôi tôm theo quy trình VietGAP, đáp ứng nhu cầu doanh nghiệp trong việc thu mua nguyên liệu tôm, phục vụ thị trường xuất khẩu.

leftcenterrightdel
5 tổ hợp tác tôm – lúa thuộc tỉnh Sóc Trăng ký kết hợp tác 

 

leftcenterrightdel
Ký kết hợp tác giữa 6 “nhà” trong 3 năm 

BBT