Ruồi sinh sản nhanh, chỉ trong một thời gian ngắn chúng đã lan tràn khắp vườn, làm cho cây bị úa lá và bị nhiễm trùng nhiễm nấm. Ruồi trắng hút hút nhựa cây già lẫn cây non, chúng tiết ra một chất mật, dẫn đường mang kiến và rệp đến. Sau khi có cánh chúng di chuyển sang một cây khác bất kể là giống cây nào và ruồi trắng là kẻ truyền bệnh và vi rút từ cây này sang cây khác.

 

Phòng trừ:

 

- Gió làm cho ruồi trắng tránh đi xa nơi khác.

 

- Tưới nước cho cây với vòi phun mạnh cũng có tác dụng làm chúng biến mất tạm thời.

 

- Trộn khoảng 1 – 2 muỗng cà phê bột giặt trong một lít nước hoặc trộn đều một nửa ly trà dầu giấm trong 1 lít nước với một ít bột giặt phun vào cây bị nhiễm ruồi trắng cả mặt dưới lá làm cho chúng bị dính cánh mà không bay được.

 

- Ruồi trắng còn bị hấp dẫn bởi màu vàng, do đó lấy một chất liệu có tính dính như là dầu bôi trơn vazơlin, dầu thầu dầu, nhựa cây thiên nhiên. Treo một túi nilon có màu vàng sáng , bôi chất liệu dính vào mặt ngoài của bao nilon rồi buộc vào cọc hoặc bôi chất dính vào chậu nhựa có màu vàng hoặc sơn lớp dính lên trên tấm ván có màu vàng sáng để nhử ruồi trắng bay vào và mắc kẹt dính ở đó.

 

- Nếu cần, lay động thân cây bị nhiễm ruồi trắng làm cho chúng rơi vào chậu nhựa màu vàng có bôi chất dính làm chúng rơi vào để tiêu diệt.

 

- Thường các nơi bán cây và các vật dụng làm vườn đều có bán những cuộn giấy hay những miếng giấy hay nhựa có trét keo. Hãy treo những giấy này ở các góc tối, ruồi trắng sẽ bị mầu vàng thu hút và bám vào trước khi tìm lá cây để đẻ trứng. Những miếng keo này sẽ bị khô trong vòng 2 tháng nên cần thay đổi miếng keo mới.

 

10. Bù bạch:

 

Bù lạch còn gọi là bọ trĩ, là một loại côn trùng rất nhỏ nhưng phá hại trầm trọng trong vườn. Những bọ trĩ trong vườn cực nhỏ nạo khoét những tế bào bề mặt lá và chích hút diệp lục tố. Những tế bào bị đào lõm không khí lọt vào có màu trắng bạc và nhìn mỏng như giấy. Sau đó chuyển thành màu hơi nâu, nhăn nheo và có những đốm đen là những con bọ trĩ đang nhảy trên đó. Một số loài bọ trĩ còn truyền bệnh vi rút, chẳng hạn vi rút gây bệnh héo rũ cà chua cho nhiều loại cây và rau.

 

Cần dọn sạch cỏ dại là nơi cư trú của bọ trĩ. Bọ trĩ thường ở qua mùa đông trong tán lá gần mặt đất rồi chuyển sang cây thích hợp trong mùa tới. Dùng dung dịch nước tỏi phun trừ bọ trĩ. Ngoài ra còn nhiều loại côn trùng (thiên địch) ăn thịt sống ở nhiều nước khác nhau có thể phòng trừ sinh học bọ trĩ. Trong đó, bọ mắt vàng (Chrysopa spp.) là đối tượng thiên địch tốt cho phòng trừ sinh học.

 

11. Nhện đỏ

 

Có hàng triệu loài nhện chưa biết tên, nhiều loài tương tự như bọ trĩ. Trong vườn có loài nhện 2 đốm thường gọi thông thường là nhện đỏ bởi vì trong điều kiện thời tiết lạnh chúng thay đổi từ màu xanh nhạt với 2 đốm đỏ sang màu cam hoặc màu đỏ, trông giống một con nhện đỏ thu nhỏ.

 

Giống như bọ trĩ, nhện đỏ chích hút chất diệp lục từ lá cây. Nhện đỏ để lại các đốm trắng mờ khi cây bị hại và không có màu đen như con bọ trĩ. Trong trường hợp nhiễm nặng một mạng nhện óng ánh như tơ thấy rõ ràng, mạng nhện được tiết ra do nhện đỏ để tự bảo vệ kẻ thù và chống lại chất độc, những mạng nhện này có thể bao phủ toàn thân cây.

 

Dùng các loài nhện thiên địch ăn thịt trong tự nhiên để trừ nhện đỏ. Các loài nhện ăn thịt, ong ký sinh, bọ rùa và bọ mắt vàng đều là những thiên địch ăn thịt nhện đỏ. Dùng phân ủ hoặc lớp bổi phủ gốc để kích thích nhện có ích nhằm cân bằng sinh thái.

 

Dùng xà phòng phun diệt trừ loài nhện đỏ. Phun hàng tuần cho đến khi nhện đỏ biến mất, sau đó phun hàng tháng tránh cho chúng không quay trở lại. Ngoài ra cũng dùng những loại hỗn hợp hữu cơ khác như dùng phun trừ loài sâu bướm trên đây.

 

12. Chuột nhắt

 

Trường hợp chuột từ vườn vào nhà phá rối, cần phải chú ý dọn dẹp thức ăn, đồ uống trong nhà cẩn thận. Không để rơi vãi thức ăn, thức ăn phải đậy kín trong tủ và dọn sạch các mẩu thức ăn thừa.

 

Ngăn cản chuột xâm nhập bằng dầu bạc hà cay hoặc dầu khuynh diệp – dùng vải hoặc bông gòn thấm dầu rồi đặt nơi chuột thường lui tới. Nếu đặt bẫy, dùng mồi bơ đậu phộng, phó mát, hoặc bánh mì…

 

13. Chuột đồng

 

Không giống như chuột chù (chuột chũi), chuột đồng chỉ ăn rễ và vỏ cây hơn là ăn côn trùng và giun. Nên dùng bẫy chuột để diệt trừ chuột đồng. Mồi cài bẫy là những thức ăn phải có mùi thơm hấp dẫn chuột, rồi đặt bẫy theo lối đi của chuột. Nếu cần, nên đặt bẫy trong một chiếc hộp chỉ chừa 1 lỗ cho chuột đi vào nhằm tránh con vật khác hoặc trẻ em mắc bẫy. Nên đặt vào ban đêm, duy trì kiểm tra, dịch chuyển chỗ đặt bẫy và thay mồi cho đến khi bắt được chuột.

 

14. Sên

 

Con sên có tập tính giống như ốc sên nhưng toàn thân mềm, nhớt không có vỏ cứng bao bọc. Chúng cắn phá cây non, chú ý phòng trừ bằng cách kiêm tra vào lúc tối giống như kiểm tra ốc sên. Trường hợp môi trường ẩm ướt hoặc sau khi mưa, sên thường xuất hiện nhiều. Không dùng tay để bắt vì chúng nhớp nháp khó chịu (khác với ốc sên). Nên dùng xẻng xúc chúng vào một cái thau ,rồi đem chúng đặt vào nơi không nguy hại.

 

Nếu cần có thể dùng muối rải lên sên hoặc ốc sên để diệt trừ. Cần mang theo đèn pin khi đi vào vườn, tránh làm tổn thương cây trồng.

 

Ốc sên và sên không thích cát, vì chúng không thích đi qua cát. Rải 1 lằn cát rộng khoảng 1 cm quanh vườn, quanh các hố cây cũng có tác dụng ngăn chặn chúng vào phá cây vườn.

 

Không cần phun thuốc để trừ sên như đối với côn trùng.

 

15. Ốc sên

 

Đối với ốc sên phương pháp phòng trừ gần giống như đối với sên. Cũng có thể dùng rượu bia rót vào một chảo cạn đặt trong vườn để bẫy sên và ốc sên trong vườn vào buổi tối. Có thể dùng dấm thay cho bia, rót vào chảo như trên cũng có tác dụng tốt.

 

Ngoài ra còn dùng vỏ trái bưởi hoặc vỏ cam rỗng và lật úp vỏ đặt quanh vườn cũng có tác dụng hấp dẫn sên và ốc sên tụ tập vào. Sáng sớm vào vườn để thu nhặt ốc sên và sên ẩn náu dưới vỏ cam và vỏ bưởi để diệt trừ.

 

16. Bệnh mốc sương, nấm mốc, nấm, một số bệnh khác…

 

Cây trồng mà nhiễm nấm, mốc sương như các loại đậu, bí, dưa leo, dưa chuột… có thể dùng sữa nguyên kem phun một vài ngày trên tán lá cho tới khi nấm mốc sương hết.

 

Nếu những mảng nhỏ của bệnh mốc sương màu trắng chỉ mới bắt đầu, có thể tiêu hủy ngăn chặn lan rộng bằng cách dùng dung dịch sữa pha loãng với một phần nước.

 

Nếu tình trạng khó phòng trừ, có thể ngắt bỏ tán, lá bị bệnh hoặc toàn bộ cây tiêu hủy.

 

Hiện tượng cây con chết do nguyên nhân nhiễm nấm bệnh trong điều kiện ẩm ướt gọi là bệnh thối rạp "Damping off" do những loài nấm Phytophthora và Pythium gây ra. Cây con của nhiều loài rau, đậu như rau diếp bị bệnh đột ngột đổ rạp xuống và thối rữa. Đó là do điều kiện ẩm ướt, chật chội (mật độ cây dày) hoặc quá nhiều than bùn có thể gây ra bệnh này. Vì vậy, kiểm soát bệnh này bằng cách giữ mặt đất khô sau khi tưới, thậm chí có thể rải một lớp cát trên mặt đất. Cát giữ đất khô cũng sẽ giúp phòng trừ một loại ruồi nhuế (Sciarid Fly) hay còn gọi là muỗi nấm (Fungus gnats). Loài này có màu đen và rất nhỏ bé, bò và bay chung quanh và phía trên mặt đất. Chúng đẻ trứng và ấu trùng của chúng sẽ gây hại cây con do ăn phần rễ của cây.

 

Cũng có thể dùng trà hoa cúc La Mã để làm làm thuốc trừ nấm bằng cách pha một tách trà hoa cúc La Mã và ngâm trong vòng 10 phút. Khi đã nguội, có thể phun trên những lá nhiễm bệnh nấm nói trên kể cả trên ngọn và dưới gốc để diệt trừ.

 

Có thể dùng bột cây quế rắc chung quanh cây và đất cũng giúp phòng trừ nấm bệnh.

 

Nếu có điều kiện làm phân ủ lá chè sẽ rất hiệu quả. Phân ủ với lá chè giúp cân bằng vi sinh vật và vi khuẩn trong đất, chống lại sinh vật gây bệnh và giúp các vi sinh vật có ích hoạt động khỏe mạnh cũng như cung cấp dinh dưỡng cho cây giúp phát triển tốt và kháng bệnh.

 

Một cách nữa là có thể dùng nước phân chuồng để phun phòng trừ bệnh trên. Phân chuồng hoai mục có chứa rất nhiều vi sinh vật có ích. Các vi sinh vật này có thể phòng trừ các nấm gây bệnh cây. Phân chuồng này gồm phân động vật ủ với xác bã thực vật. Cách làm: Đổ 4 lít nước phân chuồng vào thùng có 20 lít nước và quấy đều, để chỗ ấm cho lên men trong 3 ngày, sau đó lọc để phun.

 

Trên đây là một vài phương pháp sử dụng các chất hữu cơ để phòng trừ côn trùng và dịch hại trong vườn nhà. Tuy nhiên, nông dân cần chú ý, dù sử dụng nguyên liệu thiên nhiên nhưng không nên để bay vào mắt, hoặc chạm tay vào mắt khi pha trộn để phun. Cần dán nhãn lên chai đựng dung dịch phun và để tránh xa trẻ em.

 

(Hết)

 

Nguyễn Công Thành
Viện Khoa học Kỹ thuật Nông nghiệp miền Nam