Phát triển chuỗi liên kết sản xuất – tiêu thụ chanh leo bền vững

Với giá trị thương mại cao và xu hướng tiêu dùng ngày càng tăng trên thị trường quốc tế, chanh leo được định hướng trở thành cây trồng chiến lược trong tái cơ cấu ngành nông nghiệp gắn với phát triển vùng nguyên liệu tập trung, chế biến sâu và xuất khẩu.

Do yêu cầu ngày càng khắt khe của thị trường, ngành hàng chanh leo cần thiết phải có sự phát triển đồng bộ ở tất cả các khâu, từ việc chuẩn hoá vùng nguyên liệu đến việc chuẩn hoá các hoạt động thu hoạch, bảo quản, chế biến, xúc tiến thương mại và quảng bá sản phẩm, từng bước xây dựng thương hiệu “Chanh leo Việt Nam” trên thị trường trong nước và quốc tế.

Để phát triển đồng bộ và chuẩn hoá các khâu trong chuỗi sản xuất – tiêu thụ chanh leo đạt chuẩn và bền vững, trong 02 ngày 27 và 28 tháng 8 năm 2025, tại tỉnh Đắk Lắk, Trung tâm Khuyến nông quốc gia phối hợp với Sở Nông Nghiệp và Môi trường tỉnh Đắk Lắk tổ chức Toạ đàm “Giải pháp phát triển chuỗi liên kết sản xuất – tiêu thụ chanh leo bền vững” góp phần tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc và đề xuất các giải pháp nâng cao giá trị gia tăng cho sản phẩm chanh leo Việt Nam.

Tham dự toạ đàm có trên 150 đại biểu, trong đó có hơn 70 đại biểu là nông dân, thành viên các hợp tác xã, tổ hợp tác sản xuất chanh leo trên địa bàn tỉnh Đăk Lăk.

Toàn cảnh tọa đàm

Chanh leo – tiềm năng lớn của Tây Nguyên và Đắk Lắk

Báo cáo tại tọa đàm cho thấy, Tây Nguyên hiện là “thủ phủ” chanh leo của cả nước với hơn 9.000 ha (chiếm 86% diện tích sản xuất chanh leo cả nước), diện tích cho thu hoạch năm 2024 đạt trên 7.500 ha, năng suất 201,2 tạ/ha, sản lượng 151,3 nghìn tấn. Việt Nam hiện nằm trong top 10 quốc gia xuất khẩu chanh dây lớn nhất thế giới, với sản lượng xuất khẩu tăng trưởng mạnh mẽ trong những năm gần đây, được dự báo sẽ sớm gia nhập nhóm xuất khẩu tỷ USD. Chỉ tính riêng năm 2024, kim ngạch xuất khẩu chanh dây của Việt Nam đạt 172 triệu USD và trong 5 tháng đầu năm 2025 đạt 89,5 triệu USD, tăng 14,5% so với cùng kỳ. Sản phẩm chanh leo của Việt Nam đã có mặt tại hơn 20 quốc gia và vùng lãnh thổ.

Phát biểu tại toạ đàm, ông Nguyễn Văn Hà – Phó giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Đắk Lắk cho biết, những năm gần đây, sản xuất chanh leo trên địa bàn tỉnh đã có những bước phát triển đáng ghi nhận. Hiện, toàn tỉnh có khoảng 2.742 ha chanh leo, sản lượng ước đạt 38.250 tấn.

Chanh leo Đắk Lắk được đánh giá có lợi thế cạnh tranh nhờ điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng phù hợp và đã bước đầu xuất khẩu sang Trung Quốc, EU, Nhật Bản, Mỹ… “Đây là cơ hội lớn để xây dựng chanh leo thành ngành hàng chủ lực, đóng góp vào tăng trưởng nông nghiệp bền vững của tỉnh” ông Hà nhận định.

Các đại biểu tham quan mô hình liên kết sản xuất chanh leo xuất khẩu tại hộ Võ Minh Tâm (xã CưBao, tỉnh Đắk Lắk)

Tháo gỡ rào cản cho chanh leo vươn xa

Tuy nhiên, sự phát triển của chanh leo vẫn chưa tương xứng với tiềm năng. Quy mô sản xuất còn manh mún, nhiều diện tích phát triển tự phát, thiếu đồng bộ hạ tầng tưới tiêu, dẫn đến năng suất và chất lượng không ổn định, khó đáp ứng yêu cầu truy xuất nguồn gốc và tiêu chuẩn xuất khẩu.

Một trong những rào cản lớn đối với sản xuất chanh leo là sản xuất thiếu bền vững và thị trường không ổn định. Hiện mới có khoảng 30–40% diện tích được bao tiêu qua hợp tác xã, tổ hợp tác hoặc doanh nghiệp, phần lớn vẫn phụ thuộc thương lái. Cách thức tiêu thụ này thiếu ổn định, tiềm ẩn nhiều rủi ro cho người sản xuất, đặc biệt là nguy cơ bị ép giá khi thị trường biến động.

Bên cạnh đó, dịch bệnh diễn biến phức tạp, chi phí đầu vào cao và tình trạng lạm dụng thuốc bảo vệ thực vật tiềm ẩn rủi ro về an toàn thực phẩm. Cây chanh leo dễ bị tấn công bởi nhiều loại sâu bệnh như rệp sáp, nhện đỏ, nấm, vi khuẩn và virus gây hại, làm giảm năng suất và chất lượng quả. Sự thiếu hụt giống chanh leo sạch bệnh, đặc biệt là giống kháng virus, cũng là một rào cản lớn, ảnh hưởng đến sự phát triển ổn định của ngành hàng này.

Hạn chế về công nghệ sau thu hoạch cũng ảnh hưởng lớn đến chất lượng và giá trị của chanh leo. Phần lớn sản phẩm chanh leo của nước ta hiện xuất khẩu dưới dạng dịch quả sơ chế, công nghệ còn thủ công, thiếu cơ sở kho lạnh và dây chuyền hiện đại; chưa đa dạng hóa sản phẩm chế biến, giá trị gia tăng thấp.

Các đại biểu tham quan mô hình sản xuất giống chanh leo sạch bệnh tại Trung tâm nghiên cứu và sản xuất giống cây trồng công nghệ cao Toàn Cầu (Công ty cổ phần TCGROUP Toàn Cầu)

Giải pháp trọng tâm từ tọa đàm

Ngành hàng chanh leo Việt Nam có thể vươn tầm giá trị “tỉ đô”. Tuy nhiên, để đạt giá trị này, cần tổ chức sản xuất bài bản; đầu tư phát triển giống sạch bệnh; xây dựng chuỗi liên kết bền vững kết nối sản xuất với chế biến và thị trường để tạo ra đầu ra ổn định, giá cả cạnh tranh và gia tăng giá trị; đẩy mạnh ứng dụng tiến bộ kỹ thuật vào sản xuất; tăng cường đầu tư vào công nghệ chế biến sâu, hiện đại hóa quy trình để tạo ra các sản phẩm có giá trị cao.

Ông Hoàng Văn Hồng, Phó Giám đốc Trung tâm Khuyến nông quốc gia, khẳng định: Chanh leo là một trong những loại cây trồng có tiềm năng xuất khẩu đạt đến quy mô tỉ đô la Mỹ, với nhiều thị trường giàu tiềm năng như EU, Mỹ, Úc, Hàn Quốc. Để chanh leo bứt phá, cần tháo gỡ rào cản hiện nay, tổ chức lại sản xuất theo chuỗi liên kết, kiểm soát chất lượng và chủ động thị trường. Đây là chìa khóa cho phát triển bền vững.