Hệ thống khuyến nông không chỉ chuyển giao kỹ thuật mà còn tổ chức, kết nối, truyền thông và dẫn dắt sản xuất bền vững theo định hướng của Đề án. Sự hình thành và hoạt động hiệu quả của mạng lưới khuyến nông cộng đồng đã góp phần củng cố sức mạnh tập thể, tăng cường mối liên kết giữa nông dân - HTX - doanh nghiệp, thúc đẩy việc hình thành vùng nguyên liệu tập trung. Lực lượng khuyến nông cộng đồng đảm nhiệm 6 nhóm nhiệm vụ trọng tâm trong triển khai Đề án, cụ thể: Công tác truyền thông, nâng cao nhận thức; Đào tạo, bồi dưỡng và nâng cao năng lực; Xây dựng và phát triển lực lượng khuyến nông cộng đồng; Chuyển giao quy trình kỹ thuật, công nghệ và xây dựng mô hình; Tư vấn, tổ chức sản xuất và phát triển vùng nguyên liệu lúa gạo bền vững; Tham gia đo đạc, báo cáo, thẩm định phát thải (MRV).

    Về chuyển giao quy trình, công nghệ và xây dựng mô hình, Trung tâm đã triển khai 7 mô hình thí điểm tại 5 tỉnh, thành phố Cần Thơ, Sóc Trăng, Trà Vinh, Đồng Tháp, Kiên Giang. Sau 3 vụ triển khai, các mô hình đã cho thấy giảm chi phí sản xuất từ 8,2 - 24,2% so với mô hình đối chứng thông qua việc giảm 30 - 50% lượng giống, giảm 30 - 70 kg phân bón/ha, giảm 30 - 40% lượng nước tưới, giảm 1 - 4 lần phun thuốc bảo vệ thực vật. Năng suất tăng 2,4 - 7,0%, thu nhập của nông dân tăng từ 12 - 50%, tương ứng 4,0 - 7,6 triệu đồng/ha so với đối chứng. Giảm phát thải khí nhà kính từ 2,0 - 12,0 tấn CO₂/ha so với phương pháp truyền thống. Khắc phục tối đa tình trạng đốt rơm rạ sau thu hoạch lúa, góp phần giảm thiểu ô nhiễm và bảo vệ môi trường. Nhằm khuyến cáo, nhân rộng các mô hình vào thực tiễn sản xuất, 2 năm qua, Trung tâm đã triển khai 5 dự án khuyến nông trung ương về sản xuất lúa chất lượng cao và phát thải thấp, quy mô 1.800 ha. Diện tích nhân rộng sau khi kết thúc dự án đạt > 30% so với tổng quy mô được phê duyệt.

    Tại tọa đàm "Giải pháp nhân rộng mô hình canh tác lúa chất lượng cao, phát thải thấp tại vùng Đồng bằng sông Cửu Long" vừa qua, các đại biểu đều cho rằng phát huy vai trò nòng cốt của lực lượng khuyến nông cộng đồng là một trong những giải pháp để nhân rộng và thực hiện mô hình hiệu quả. Tính đến tháng 6/2025, đã có 11/12 tỉnh tham gia Đề án, thành lập tổ khuyến nông cộng đồng với 1.013 tổ và 10.361 thành viên. Cơ cấu tổ chức, cơ cấu hoạt động của các tổ dần được củng cố và hoàn thiện. Các tổ hoạt động đa dạng, như hướng dẫn kỹ thuật, tổ chức sản xuất theo mô hình HTX, tư vấn - kết nối thị trường, xây dựng vùng nguyên liệu, tổ chức liên kết tiêu thụ sản phẩm. Khẩu hiệu “3 cùng” (cùng suy nghĩ - cùng hành động - cùng phát triển) đã tạo sự gắn kết chặt chẽ giữa cán bộ khuyến nông cộng đồng và nông dân. Theo đó, các tổ khuyến nông cộng đồng đã thể hiện tốt vai trò là kênh kết nối trực tiếp giữa nông dân, hợp tác xã với doanh nghiệp, tổ chức khoa học-công nghệ, tài chính và thị trường trong thực hiện Đề án. Bên cạnh đó, lực lượng khuyến nông cộng đồng cũng là những “cánh tay nối dài” của ngành nông nghiệp địa phương, đóng vai trò dẫn dắt, hướng dẫn và đồng hành cùng nông dân. Lực lượng này làm đầu mối tổ chức các hoạt động tập huấn, xây dựng mô hình trình diễn, phổ biến quy trình canh tác bền vững, giám sát phát thải, xử lý rơm rạ; hỗ trợ nông dân tổ chức lại sản xuất, nâng cao thu nhập, bảo vệ môi trường và xây dựng thương hiệu gạo Việt xanh phát thải thấp; tiếp nhận và chuyển giao các nguồn lực, công nghệ, giải pháp từ doanh nghiệp, tổ chức trong và ngoài nước vào sản xuất…

leftcenterrightdel
Giám đốc Trung tâm Khuyến nông QG Lê Quốc Thanh phát biểu tại tọa đàm

    Để hệ thống khuyến nông và khuyến nông cộng đồng phát huy đầy đủ vai trò trong triển khai Đề án Phát triển bền vững một triệu héc-ta lúa chất lượng cao, phát thải thấp cần thực hiện các giải pháp như: hoàn thiện cơ chế, chính sách để phát triển hệ thống khuyến nông cộng đồng; nâng cao năng lực cho các tổ khuyến nông cộng đồng nhằm thay đổi tư duy và hình thành đội ngũ khuyến nông cộng đồng chuyên nghiệp; tăng cường mở rộng không gian hoạt động đặc biệt là sự hợp tác công tư và hợp tác quốc tế để có thể triển khai và cuối cùng là xây dựng chính sách, phương pháp quản lý, hỗ trợ cho hoạt động của tổ khuyến nông cộng đồng.

    Khuyến nông cộng đồng là định hướng phát triển đúng đắn để kết nối hệ thống khuyến nông với cộng đồng doanh nghiệp, hợp tác xã, các tổ chức chính trị - xã hội, nghề nghiệp nhằm hỗ trợ người nông dân tốt hơn trong việc tổ chức lại sản xuất, ứng dụng tiến bộ kỹ thuật, các giải pháp hữu ích vào sản xuất, giúp cải thiện sinh kế, tăng thu nhập, góp phần xây dựng nền nông nghiệp hiệu quả, bền vững theo hướng nông nghiệp sinh thái, nông thôn hiện đại, nông dân văn minh.

Thu Hằng

Trung tâm Khuyến nông quốc gia