Trong tiến trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp và phát triển nông thôn ở nước ta, ứng dụng công nghệ cao là một bước phát triển tất yếu. Ngày 29/01/2010, Thủ tướng chính phủ đã ban hành Quyết định Số: 176/QĐ-TTg về việc phê duyệt Đề án phát triển nông nghiệp công nghệ cao đến năm 2020. Với mục tiêu trong giai đoạn 2010-2015 là “bước đầu nghiên cứu phát triển một số công nghệ cao mới trong nông nghiệp, tiếp cận và làm chủ một số công nghệ cao trong nông nghiệp của thế giới có thể ứng dụng vào điều kiện của Việt Nam”. Nhiệm vụ trọng tâm của Đề án là phát triển nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao; phát triển dịch vụ công nghệ cao phục vụ nông nghiêp; nghiên cứu phát triển công nghệ cao trong nông nghiệp, trong đó lĩnh vực trồng trọt tập trung nghiên cứu phát triển quy trình công nghệ tổng hợp và tự động hóa quá trình trồng trọt, thu hoạch các loại cây trồng trong nhà lưới, nhà kính như: giá thể, công nghệ thủy canh, tưới nước tiết kiệm, điều tiết tự động việc cung cấp dinh dưỡng, ánh sáng, chăm sóc, thu hoạch; Nghiên cứu phát triển quy trình công nghệ thâm canh và quản lý cây trồng tổng hợp, quy trình công nghệ sản xuất an toàn theo Việt GAP.
Hưởng ứng chủ trương của Chính phủ, trong những năm gần đây nhiều địa phương trong nước đã tích cực triển khai chương trình ứng dụng công nghệ cao trong sản xuất nông nghiệp, đặc biệt trong lĩnh vực sản xuất rau, hoa chất lượng cao phục vụ tiêu dùng trong nước và xuất khẩu. Những địa phương đi đầu trong lĩnh vực này là Tp. Hồ Chí Minh, Hà Nội, Quảng Ninh, Vĩnh Phúc, Cần Thơ, Hậu Giang, Sơn La. Đặc biệt là Lâm Đồng với lợi thế về khí hậu đã đi đầu trong việc ứng dụng công nghệ cao vào sản xuất rau, hoa.
Ứng dụng công nghệ cao trong sản xuất hoa
TS. Phạm S – Phó chủ tịch tỉnh Lâm Đồng cho biết, “Lâm Đồng đã ứng dụng công nghệ sinh học trong thực tiễn có quy mô rộng là việc nhân giống invitro thực vật ở Lâm Đồng rất thành công và có hiệu quả cao tác động đến kinh tế xã hội của địa phương. Đến nay toàn tỉnh có 58 cơ sở ứng dụng công nghệ nuôi cấy mô thực vật (riêng tại thành phố Đà Lạt có 50 cơ sở), hàng năm cung cấp cho thị trường trên 20 triệu cây giống cấy mô thực vật chủ yếu là sản xuất các giống, rau hoa cao cấp, là địa phương duy nhất trong cả nước có những doanh nghiệp hàng năm xuất khẩu 7 triệu cây giống invitro, chiếm gần 30% số lượng cây giống invitro của tỉnh. Hiện nay, nông sản ở Lâm Đồng được cấp trên 114 giấy chứng nhận theo tiêu chuẩn Quốc gia và Quốc tế: trong đó có 02 chứng nhận sản xuất cà phê vối đạt tiêu chuẩn 4C và Utz Kapeh, 02chứng nhận Orgarnik trên chè và rau, 6 chứng nhận GLOBALGAP trên rau và chè (là địa phương đầu tiên trong cả nước có chứng nhận GLOBALGAP trên chè) 02 chứng nhận tiêu chuẩn HACCP trên rau, 25 chứng nhận rau an toàn, 03 chứng nhận chè an toàn, 74 chứng nhận VietGap trên rau và chè”.
Hình ảnh khu sản xuất rau, hoa trong nhà lưới, nhà kính của Tp. Đà Lạt
Việc ứng dụng công nghệ cao trong sản xuất nông nghiệp nói chung và rau, hoa nói riêng là xu hướng tất yếu, song đây là lĩnh vực mới mẻ, đòi hỏi chi phía đầu tư ban đầu cao và cần xem xét lựa chọn đối tượng sản phẩm, chủng loại và cấp độ công nghệ cũng như giải pháp và bước đi phù hợp với từng địa bàn, từng điều kiện tự nhiên và kinh tế xã hội cụ thể của từng địa phương, tránh việc phát triển theo phong trào.
Để tạo cơ hội để cán bộ khuyến nông, các doanh nghiệp, chủ trang trại và các hộ nông dân trực tiếp giao lưu, với các cơ quan nghiên cứu, các nhà khoa học, nhà quản lý và doanh nghiệp cung cấp dịch vụ đầu vào, đầu ra cho sản xuất. Ngày 27/7 tại Thành phố Đà Lạt (Lâm Đồng), Trung tâm Khuyến nông Quốc gia đã phối hợp với Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Lâm Đồng tổ chức Diễn đàn Khuyến nông @ Nông nghiệp với chuyên đề “Ứng dụng nông nghiệp công nghệ cao trong sản xuất rau, hoa”. Thông qua Diễn đàn chia sẻ thông tin, giới thiệu các công nghệ tiên tiến, các chủ trương, chính sách, kinh nghiệm thực tiễn về ứng dụng công nghệ trong sản xuất nông nghiệp mà trọng tâm là lĩnh vực sản xuất rau, hoa chất lượng cao, nhằm nâng cao nhận thức và thống nhất hành động để ứng dụng công nghệ cao đạt kết quả và hiệu quả cao, bền vững, góp phần thực hiện thắng lợi các mục tiêu của Đề án ứng dụng nông nghiệp công nghệ cao đến năm 2020 mà Chính phủ đã đề ra.
Ban chủ tọa Diễn đàn
(từ trái qua phải, TS. Phan Huy Thông - Giám đốc Trung tâm KNQG; PGS.TS. Nguyễn Văn Bộ - Giám đốc Viện KHNNVN; TS. Phạm S - Phó Chủ tịnh tỉnh Lâm Đồng)
Diễn đàn đã thu hút trên 520 đại biểu đến từ 28 tỉnh, thành của vùng Đông Nam Bộ, Đồng bằng sông Cửu Long, Duyên hải Nam trung bộ và Tây Nguyên, đại diện của các ban ngành tỉnh Lâm Đồng, đại diện của 10 đơn vị nghiên cứu, trên 20 doanh nghiệp và gần 200 nông dân của 10 tỉnh cùng đại diện của các cơ quan thông tấn, báo chí trung ương và địa phương tham dự;
Diễn đàn đã nghe các báo cáo tham luận của các nhà khoa học, nhà quản lý như “Sản xuất nông nghiệp công nghệ cao có tác động tới canh tác rau, hoa bền vững, góp phần tăng trưởng kinh tế của tỉnh Lâm Đồng” của TS. Phạm S - Phó Chủ tịch UBND tỉnh Lâm Đồng; “Tình hình nghiên cứu, ứng dụng và phát triển nông nghiệp công nghệ cao trong sản xuất rau hoa” của GS.TS. Trần Khắc Thi - Viện Nghiên cứu rau quả; “Kết quả nghiên cứu và chuyển giao tiến bộ kỹ thuật về lĩnh vực hoa, cây cảnh” của Ths. Lê Nguyễn Lan Thanh - Viện Cây ăn quả miền Nam và “Kết quả nghiên cứu, lai tạo, chọn giống rau hoa..” của Ths. Nguyễn Thế Nhuận - Trung tâm Nghiên cứu rau, hoa Viện Khoa học kỹ thuật miền Nam, cùng một số báo cáo của các doanh nghiệp.
Tại diễn đàn, trên 30 câu hỏi của các đại biểu đưa ra xoay quanh các vấn đề giống, kỹ thuật sản xuất rau, hoa; thị trường tiêu thụ, cấp giấy chứng nhận các tiêu chuẩn... các chế độ chính sách hỗ trợ ứng dụng công nghệ cao trong sản xuất rau, hoa đã được ban chủ tọa và Ban cố vấn trả lời một cách thỏa đáng.
Toàn cảnh Diễn đàn
Theo TS. Phạm S – Phó chủ tịch tỉnh Lâm Đồng, một trong những giải pháp thúc đẩy phát triển ứng dụng công nghệ cao vào sản xuất rau, hoa đó là “Các trung tâm nghiên cứu sản xuất giống cần phối hợp với hệ thống khuyến nông để đẩy mạnh việc chuyển giao tiến bộ kỹ thuật đến người nông dân. Trung tâm Khuyến nông thường xuyên tiếp thu các thông tin khoa học kỹ thuật mới đối với một số hoa chính để chuyển giao đến người sản xuất. Tổ chức hội thảo chuyên đề giúp người trồng hoa trao đổi kinh nghiệm về biện pháp canh tác, tìm hiểu thông tin thị trường tiêu thụ”.
Phát biểu kết luận tại Diễn đàn, TS. Phan Huy Thông khẳng định sự đồng thuận cao của Diễn đàn về tính ưu việt của nông nghiệp công nghệ cao như: tạo ra năng suất, chất lượng cao, an toàn vệ sinh thực phẩm và hiệu quả kinh tế cao; tạo chuyển biến từ sản xuất nông nghiệp truyền thống sang sản xuất nông nghiệp hiện đại; chú trọng đến yếu tố thị trường, xây dựng tạo chuỗi liên kết từ sản xuất và thị trường. Việc ứng dụng công nghệ cao trong sản xuất nông nghiệp là xu hướng tất yếu trong phát triển công nghiệp hóa - hiện đại hóa nông nghiệp tuy nhiên cần phải có quy hoạch và định hướng, không thể phát triển theo phong trào.
Bên cạnh tính ưu việt của việc ứng dụng công nghệ cao trong sản xuất nông nghiệp, TS. Phan Huy Thông cũng lưu ý với Diễn đàn những hạn chế đó là ứng dụng công nghệ cao cần điều kiện thị trường tiêu thụ sản, cơ sở công nghệ có phù hợp với điều kiện cụ thể của địa phương; bên cạnh đó cần có quy hoạch tổng thể, định hướng, chiến lược của tỉnh; việc thiếu những nghiên cứu đầy đủ về nhà kính, nhà lưới cho điều kiện nhiệt đới ẩm; cũng như quản lý dịch hại trong điều kiện công nghệ cao cũng là một rào cản. Do vậy để ứng dụng cộng nghệ cao vào sản xuất nông nghiệp một các bền vững cần: chọn lọc các điều kiện công nghệ phù hợp với đặc thù từng địa phương sao cho kinh tế nhất. Bài học được rút ra là để ứng dụng công nghệ cao trong sản xuất nông nghiệp các địa phương nên: Xác định thị trường tiêu thụ, chọn công nghệ phù hợp với điều kiện tự nhiên - kinh tế xã hội cũng như quy hoạch và định hướng của địa phương; Đối tượng áp dụng là các doanh nghiệp, người sản xuất tham gia gia công hoặc hợp đồng; Nguồn vốn đầu tư được huy động từ xã hội hóa, nhà nước chỉ đầu tư hạ tầng và xúc tiến thương mại.
Đ.T