Tuyên Quang: Diễn đàn Khuyến nông Nông nghiệp: Thúc đẩy ứng dụng khoa học công nghệ vào tổ chức sản xuất cây ăn quả ở miền núi phía Bắc

Tham dự diễn đàn có đại diện Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật, Trung tâm Khuyến nông Quốc gia, lãnh đạo Hội Làm vườn Việt Nam; lãnh đạo Sở Nông nghiệp và PTNT các tỉnh Tuyên Quang, Hà Giang, Sơn La, Bắc Giang; một số chuyên gia, doanh nghiệp, cùng trên 120 nhà vườn cây ăn quả tiêu biểu đến từ các tỉnh Tuyên Quang, Phú Thọ, Bắc Giang, Hòa Bình, Hà Giang và Sơn La.

Toàn cảnh diễn đàn

Trong những năm gần đây, cùng với xu hướng tăng trưởng chung của sản xuất cây ăn quả nước ta, ngành hàng cây ăn quả vùng Trung du miền núi phía Bắc có sự gia tăng đáng kể. Theo báo cáo của Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), từ năm 2013 đến 2023, diện tích cây ăn quả vùng Trung du miền núi phía Bắc tăng bình quân 5,7%/năm (tương đương 11,7 nghìn ha/năm), cao hơn so mức tăng trưởng chung của cả nước (5,3%/năm).

Năm 2023 diện tích cây ăn quả vùng Trung du miền núi phía Bắc đạt 271,9 nghìn ha, chiếm gần 60,3% so Miền Bắc (451,2 nghìn ha) và bằng 21,4% so cả nước, là vùng cây ăn quả lớn thứ hai toàn quốc, chỉ sau vùng Đồng bằng sông Cửu Long (31,8%). Đã hình thành một số vùng cây ăn quả chủ lực hàng hoá tập trung có quy mô lớn phục vụ chế biến, nội tiêu và xuất khẩu như: vùng vải thiều Lục Ngạn (Bắc Giang); vùng cam, bưởi Hà Giang, Tuyên Quang, Hoà Bình, Phú Thọ; vùng nhãn Sông Mã (Sơn La), Yên Sơn (Tuyên Quang); vùng xoài Yên Châu, mận Mộc Châu, Vân Hồ (Sơn La), Bắc Hà (Lào Cai); vùng quýt Bạch Thông, Chợ Đồn (Bắc Cạn); vùng na Chi Lăng (Lạng Sơn), vùng chuối Phú Thọ, Lào Cai, Sơn La; vùng bơ Mộc Châu, Mai Sơn (Sơn La)…

Nhiều tiến bộ kỹ thuật mới được nghiên cứu, áp dụng thành công đã thúc đẩy tăng trưởng sản xuất cây ăn quả thời gian qua. Nhiều giống cây ăn quả mới được chọn, tạo chuyển giao kịp thời cho sản xuất như vải, nhãn, cam, dứa, xoài, na, chanh leo, bơ,… bổ sung cơ cấu giống, nâng cao chất lượng, hiệu quả sản xuất và thu nhập. Các giải pháp kỹ thuật, quy trình canh tác tiên tiến, bền vững, thích ứng với biến đổi khí hậu (tưới nước tiết kiệm, canh tác thông minh, quản lý dịch hại tổng hợp, quản lý cây trồng tổng hợp, quản lý sức khoẻ cây trồng tổng hợp…), cùng với thực hành sản xuất nông nghiệp tốt, chứng nhận VietGAP, hữu cơ… đã và đang được phổ biến góp phần nâng cao năng suất, chất lượng, an toàn thực phẩm.

Đồng thời với đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ vào sản xuất, tại nhiều địa phương thuộc vùng miền núi phía Bắc, việc củng cố, phát triển các mô hình tổ hợp tác, hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã theo Luật Hợp tác xã 2023 và các doanh nghiệp nhỏ trong nông nghiệp nói chung và lĩnh vực cây ăn quả nói riêng cũng có sự chuyển biến khá tích cực. Điển hình như tỉnh Sơn La, trong 10 năm (2016- 2025) thực hiện Đề án phát triển cây ăn quả trên đất dốc, đã hình thành 335 doanh nghiệp, hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã trồng cây ăn quả với diện tích 6.766 ha, tăng 297 doanh nghiệp, hợp tác xã trồng cây ăn quả so với năm 2015; 05 liên hiệp hợp tác xã trồng cây ăn quả với sự tham gia của 46 hợp tác xã; 12 tổ chức doanh nghiệp, hợp tác xã khoa học và công nghệ, trong đó có 08 doanh nghiệp, hợp tác xã khoa học và công nghệ hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp.

Các tỉnh khác trong vùng cũng có sự phát triển mạnh của các mô hình kinh tế tập thể và doanh nghiệp nhỏ trong nông lâm nghiệp nói chung và cây ăn quả nói riêng. Nhiều hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã đã thực hiện liên kết với các doanh nghiệp để sản xuất theo quy trình và tiêu chuẩn thống nhất đảm bảo nguồn nguyên liệu tập trung, ổn định đáp ứng yêu cầu chế biến, nội tiêu và xuất khẩu, đảm bảo hiệu quả cao, bền vững.

Phát biểu tại diễn đàn, TS. Phan Huy Thông – Phó Chủ tịch Hội Làm vườn Việt Nam, nguyên Giám đốc Trung tâm Khuyến nông quốc gia, nhận định, bên cạnh những kết quả và thành tựu đạt được, việc phát triển cây ăn quả vùng miền núi phía Bắc vẫn còn gặp nhiều khó khăn và tồn tại nhiều yếu tố kém bền vững, như: Quy mô diện tích manh mún, hạ tầng giao thông chưa phát triển, đa số đất dốc, khó áp dụng cơ hoá, nhiều diện tích khó nước tưới; việc tuân thủ quy hoạch chưa nghiêm túc, tình trạng sản xuất tự phát còn khá phổ biến. Trình độ canh tác và mức đầu tư của các hộ dân chưa đồng đều và thiếu đồng bộ; chất lượng cây giống và vật tư chưa được kiểm soát chặt chẽ; tình trạng lạm dụng phân bón, thuốc bảo vệ thực vật hoá học và sử dụng nước tưới chưa hợp lý còn khá phổ biến, vừa tăng chi phí sản xuất, ảnh hưởng tiêu cực tới sức khoẻ cây trồng, sức khoẻ đất, chất lượng, độ an toàn của sản phẩm và môi trường sinh thái. Tổ chức sản xuất theo các các mô hình hợp tác kiểu mới, thực chất và hiệu quả còn ít; nhiều mô hình liên kết còn lỏng lẻo và chưa hiệu quả. Khâu thu hoạch, sơ chế, bảo quản sản phẩm hầu hết còn yếu, tỷ lệ thất thoát cao; diện tích thực hiện đăng ký, cấp và quản lý mã số vùng trồng, chỉ dẫn địa lý còn thấp; thị trường tiêu thụ chưa ổn định, chưa khắc phục được tình trạng "được mùa mất giá".

Ông Lê Bá Thành - PGĐ Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Bắc Giang phát biểu tại diễn đàn

Thảo luận tại diễn đàn về các giải pháp thúc đẩy ứng dụng khoa học công nghệ, hợp tác, liên kết nhằm phát triển bền vững các sản phẩm cây ăn quả chủ lực, ông Lê Bá Thành – Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Bắc Giang cho rằng, cần tăng cường công tác kiểm tra cơ sở sản xuất, kinh doanh giống cây ăn quả; thường xuyên giám sát vùng trồng, cơ sở đóng gói cây ăn quả phục vụ xuất khẩu; bên cạnh đó, đẩy mạnh hợp tác chặt với các viện, trường, doanh nghiệp khoa học… để đào tạo, tập huấn nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, chuyển giao quy trình kỹ thuật sản xuất;… "Để thực hiện Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia đi vào cuộc sống trong kỷ nguyên mới vươn mình của dân tộc Việt Nam, trong thời gian tới, cần ban hành các cơ chế chính sách hỗ trợ, nhất là hỗ trợ về tài chính để thực hiện Nghị quyết 57-NQ/TW phải đồng bộ trong lĩnh vực khoa học, công nghệ và phù hợp với đặc thù về phát triển sản xuất cây ăn quả mang tính thời vụ" ông Lê Bá Thành phát biểu.

Trong khuôn khổ diễn đàn, chiều ngày 21/5/2025, đại biểu đã đi tham quan mô hình trồng bưởi Soi Hà xuất khẩu sang thị trường nước Anh tại thôn Soi Hà, xã Xuân Vân, huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang.