Dự án được thực hiện với quy mô 5 ha tại xã Ia Băng (huyện Chư Prông, Gia Lai) cho 20 hộ dân và 29 ha tại xã Lạc Xuân (huyện Đơn Dương, Lâm Đồng) cho 100 hộ dân tham gia. Sau năm 2023, mô hình dự án đã đạt được những kêt quả đáng khích lệ với năng suất trong mô hình cao (đạt trên 26 tấn/ha) và tạo thành chuỗi liên kết sản xuất và tiêu thụ sản phẩm bền vững từ đó hiệu quả kinh kế của các nông hộ được nâng cao rõ rệt so với phương thức sản xuất cũ.
Hai giống khoai tây được sử dụng cho dự án là giống Atlantic và TK15.80 do Trung tâm Nghiên cứu Khoai tây, Rau và Hoa chọn tạo, thu thập và phục tráng từ những giống khoai tây truyền thống ở Lâm Đồng. Dự án được ngân sách nhà nước hỗ trợ với tỷ lệ 30 – 40% giống, vật tư phân bón, thuốc bảo vệ thực vật đạt tiêu chuẩn theo quy định của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn. Sử dựng kỹ thuật tiên tiến trong sản xuất, đặt biệt là áp dụng cơ giới hóa trong suốt quá trình canh tác từ khâu làm đất, chăm sóc đến thu hoạch sản phẩm.
Trước khi đi vào sản xuất theo mô hình liên kết, dự án tổ chức 3 lớp tập huấn cho 120 học viên đại diện nông hộ tham gia. Giảng viên là các chuyên gia về khoai tây của Trung tâm Nghiên cứu Khoai tây, Rau và Hoa.
Kết quả sau 95 - 100 ngày áp dụng sản xuất, lần lượt các mô hình trên quy mô tổng diện tích 29 ha giống khoai tây Atlantic và TK15.80 tại các vùng trồng xã Lạc Xuân, huyện Đơn Dương, tỉnh Lâm Đồng và 05ha giống TK15.80 tại xã Ia Băng, huyện Chư Prông, tỉnh Gia Lai đã đạt năng suất trung bình 26,5 tấn/ha. Qua từng mô hình chăm sóc 2 giống khoai tây Atlantic và TK15.80 đều sinh trưởng tốt, khả năng đề kháng khá cao đối với các loại bệnh gây hại. Cụ thể, tại thời điểm 50-60 ngày sau khi trồng, mức độ phủ luống đạt 100%; đồng thời, không xuất hiện các triệu chứng bệnh héo xanh và virus trên đồng ruộng. Riêng bệnh mốc sương bị nhiễm nhẹ (chiếm tỷ lệ khoảng 2%), nhưng sau đó được kiểm soát hoàn toàn bằng các giải pháp phù hợp. Nhìn chung, các mô hình sản xuất khoai tây ở đây đều thu hoạch đảm bảo thời vụ trong mùa khô ở vung Tây Nguyên, đạt năng suất trung bình cao hơn mục tiêu của dự án khoảng 32%.
Đáng nói, ngay sau khi tiến hành xuống giống, Trung tâm Nghiên cứu Khoai tây, Rau và Hoa phối hợp với Trung tâm Khuyến nông tỉnh Gia Lai đã tổ chức ký kết hợp đồng giữa các công ty, doanh nghiệp, hợp tác xã trên địa bàn tỉnh Lâm Đồng và Gia Lai cũng như vùng phụ cận với đại diện các nông hộ tham gia dự án về thỏa thuận bao tiêu toàn bộ sản phẩm thu hoạch với mức giá ổn định, đồng thời tổ chức Hội nghị xây dựng quy chế quản lý từ khâu sản xuất đến bao tiêu sản phẩm. Cụ thể đã có Công ty Cổ phần thực phẩm Orion ViNa và Công ty TNHH Sản xuất thương mại dịch vụ Sao Cao Nguyên đã ký kết hợp đồng bao tiêu toàn bộ sản phẩm của dự án năm 2024 tại Lâm Đồng và Gia Lai. Nhờ vậy, nông hộ liên kết trồng khoai tây của dự án tại tỉnh Lâm Đồng và Gia Lai đã đạt tổng doanh thu khả quan với trên 262 triệu đồng/ha, tăng trên 26 triệu đồng/ha so với khoai tây sản xuất ngoài mô hình.
Tổng hợp quy trình kỹ thuật sản xuất mới mang lại hiệu quả từng mô hình nói trên, dự án đã triển các khai tổ chức 02 lớp tập huấn ngoài mô hình cho trên 60 học viên tại Lâm Đồng và Gia Lai về kỹ thuật sản xuất khoai tây nguyên liệu. Bên cạnh đó, còn tổ chức các Hội thảo tham quan, Hội nghị sơ kết mô hình, đề xuất các giải pháp nhân rộng sản xuất khoai tây Atlantic và TK15.80 theo mô hình liên kết gắn sản xuất với chế biến và tiêu thụ lâu dài.
Theo ông Nguyễn Thế Nhuận (Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Khoai tây, Rau và Hoa- Chủ nhiệm dự án), dự án không những tăng thu nhập cho bà con nông dân tham gia mô hình mà còn chủ động sản xuất nguồn nguyên liệu khoai tây để cung cấp cho các cơ sở, nhà máy chế biến tại vùng Tây Nguyên nói riêng, các tỉnh, thành trong nước nói chung. Dự kiến những năm tới, diện tích trồng khoai tây Atlantic và TK15.80 áp dụng kỹ thuật mới của dự án này sẽ tiếp tục được nhân rộng, góp một phần không nhỏ vào việc cung cấp nguồn nguyên liệu khoai tây cho chế biến tại chỗ đang rất thiếu hụt hiện nay.
Trần Anh Thông
Trung tâm Nghiên cứu Khoai tây, Rau và Hoa