Vườn rau bò khai của gia đình chị Kim

Rau bò khai hay còn gọi là rau Phắc Hiển (theo tiếng gọi của người tày), là loại cây có sẵn trong tự nhiên. Rau bò khai không chỉ là món ăn ngon hàng ngày mà nó còn là một vị thuốc rất tốt. Lá rau bò khai được dùng để chữa các bệnh viêm thận, viêm gan, viêm đường tiết niệu, tiểu tiện không thông (theo y học cổ truyền)…. Với những đặc điểm như trên, cây rau bò khai đã dần trở thành món ăn đặc sản không thể thiếu trong các bữa ăn hàng ngày của người dân cũng như các nhà hàng, quán ăn.

Cũng như bao người dân khác, trước đây bà con thôn Bản Ngù, xã Cao Trĩ chưa có khái niệm trồng rau bò khai, mà chỉ lên rừng hái về ăn hoặc làm thuốc mỗi khi cần. Do vậy nguồn cung ứng rau từ rừng ngày càng hạn chế. Thời gian gần đây, do nhu cầu sử dụng rau bò khai ngày một tăng cao, nhiều hộ dân trong thôn đã vào rừng tìm cây con đem về trồng và từng bước nhân rộng.

Chia sẻ với chúng tôi, ông Dương Văn Hòa, một trong những người đi đầu trong việc đưa cây bò khai từ rừng tự nhiên về trồng cho biết, ngày xưa rau bò khai còn rất nhiều, chủ yếu mọc ven các khe suối, sườn đồi. Nhưng những năm gần đây, rau bò khai và nhiều cây trồng khác có nguồn gốc bản địa đã dần mất đi. Với mục đích bảo tồn và phát triển các cây trồng có nguồn gốc bản địa, năm 2008, gia đình ông Hòa và một số hộ dân trong thôn đã vào rừng tìm giống rau bò khai mang về trồng trong vườn đồi nhà mình. Quá trình trồng, chăm sóc nhận thấy cây rau bò khai sinh trưởng, phát triển tốt, phù hợp với điều kiện thổ nhưỡng của địa phương, ít sâu bệnh, kỹ thuật trồng cũng khá đơn giản (có thể trồng bằng cây con hoặc trồng bằng hom), công chăm sóc không nhiều, sau trồng một năm là có thể cho thu hoạch, thời gian thu hoạch kéo dài từ tháng 1 đến tháng 9 dương lịch hàng năm. Qua gần 10 năm gắn bó với cây rau bò khai, đến nay gia đình ông Hòa đã có trên 1.000 gốc bò khai các loại đang trong độ tuổi cho thu hoạch (trong đó có 400 cây bò khai đỏ), mỗi lứa gia đình ông thu được 5.000 bó (mỗi bó từ 150 - 200 gam), với giá bán dao động từ 3.000 – 4.000 đ/bó gia đình ông thu được từ 15 - 20 triệu đồng. Mỗi lứa thu hoạch cách nhau từ 7 – 8 ngày như vậy mỗi tháng gia đình ông thu được từ 60 - 80 triệu đồng từ cây bò khai.

Cũng giống gia đình ông Dương Văn Hòa, gia đình chị Nông Thị Kim có trên 800 gốc cây bò khai, trong đó có trên 400 gốc đang cho thu hoạch, mỗi tháng cũng cho thu nhập từ 24 - 32 triệu đồng. Theo ghi nhận của chúng tôi và chia sẻ của gia đình chị Kim thì muốn rau bò khai ra nhiều ngọn thì sau mỗi lứa thu hoạch cần cắt tỉa loại bỏ lá già và bón bổ sung thêm phân NPK, đặc biệt vào cuối tháng 10 và trung tuần tháng 11 hàng năm cần phát các cành già để tạo điều kiện cho cây bò khai phân cành, ra nhiều lộc non.

Có thể thấy rằng việc đưa rau bò khai từ rừng tự nhiên về trồng trong điều kiện vườn đồi của các hộ dân thôn Bản Ngù, xã Cao Trĩ đã mang lại hiệu quả rất tích cực, phù hợp với điều kiện thổ nhưỡng và khả năng canh tác của người dân. Tuy nhiên, hiện nay việc phát triển cây trồng này vẫn mang tính tự phát, nhỏ lẻ, thiếu sự định hướng, quy hoạch của các cơ quan chuyên môn. Để góp phần bảo tồn và phát triển cây rau bò khai nói chung và các cây trồng khác có nguồn gốc bản địa rất cần sự quan tâm của chính quyền địa phương và các nhà chuyên môn trong việc quy hoạch, định hướng phát triển các cây trồng này, từng bước đưa cây rau bò khai thành sản phẩm hàng hóa mang thương hiệu của địa phương./.

Ma Thế Sơn

Trung tâm KNKL Bắc Kạn